Dzisiaj w Rządowym Centrum Legislacyjnym pojawiła się informacja o skierowaniu do publikacji w Dzienniku Ustaw rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu badań diagnostycznych, które mogą być wykonywane przez farmaceutę. Rozporządzenie ma wejść w życie 27 stycznia (czytaj również: Od 27 stycznia testy na COVID-19 w aptekach. Wymagania jak przy szczepieniach…).

Jakie badania zrobi farmaceuta?

W załączniku do rozporządzenia wskazano na podstawowe badania diagnostyczne, które mogą być wykonywane przez farmaceutę, na potrzeby wykorzystania ich wyników w opiece farmaceutycznej, którą farmaceuta będzie docelowo sprawował nad pacjentami apteki (czytaj również: Prezes NRA: większość farmaceutów jest zainteresowania wykonywaniem testów na COVID-19).

– Tak sprawowana opieka farmaceutyczna jest opieką prowadzoną w sposób bardziej kompleksowy, pozwalającą spojrzeć na problemy lekowe pacjenta przekrojowo i w sposób lepszy ustalać źródła tych problemów. Jednocześnie należy podkreślić, że celem przedmiotowego rozporządzenia jest usankcjonowanie możliwości przeprowadzenia przez farmaceutów szybkich testów paskowych, które już dziś każdy pacjent może samodzielnie nabyć w aptece – czytamy w uzasadnieniu rozporządzenia.

Celem rozporządzenia nie jest zatem wprowadzenie do aptek ogólnodostępnych (gdyż to one de facto będą adresatami projektowanych zmian) czynności diagnostyki laboratoryjnej, zastrzeżonej dla diagnostów laboratoryjnych, ale jedynie umożliwienie przeprowadzenia szybkich i prostych testów paskowych. Rozporządzenie wymienia takie testy jak:

• test antygenowy w kierunku SARS-CoV-2
• test stężenia glukozy we krwi;
• kontrola panelu lipidowego (cholesterol, frakcja HDL i LDL oraz trójglicerydy);
• szybki test do wykrywania grypy, stężenia białka C-reaktywnego, antygenu Streptoccocus z grupy A, Helicobacter – test z krwi.

Ponadto, poza ww. testami, projekt rozporządzenia wprowadza również możliwość przeprowadzenia przez farmaceutów pomiaru:

• ciśnienia krwi,
• tętna,
• pulsu,
• saturacji krwi,
• masy ciała
• wzrostu,
• obwodu w pasie na potrzeby ustalenia BMI (ang. Body Mass Index) oraz WHR (ang. Waist-Hip Ratio, tj. stosunek obwodu talii do obwodu bioder).

Przede wszystkim testy na COVID-19

Jak wyjaśnia resort zdrowia potrzeba wydania rozporządzenia podyktowana jest również pojawieniem się wariantu koronawirusa Omikron, który wykazuje duży potencjał zakaźny. W takim przypadku pojawia się ryzyko szybkiego rozprzestrzeniania się epidemii i zwiększenia dynamiki zakażeń. W związku z powyższym niezbędne jest uruchomienie kolejnych punktów testowania w celu zidentyfikowania przypadków z potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2 oraz podjęcia odpowiednich środków zapobiegawczych i kontrolnych (czytaj również: Badania w aptekach? Sprzeciw diagnostów laboratoryjnych nieuzasadniony…).

– Należy w tym miejscu nadmienić, że w Sejmie RP procedowany jest obecnie poselski projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach zapewniających możliwość prowadzenia działalności gospodarczej w czasie epidemii COVID-19 (druk sejmowy nr 1846), który zakłada wprowadzenie możliwości weryfikacji w miejscach pracy, na żądanie pracodawcy, od pracownika informacji o negatywnym wyniku testu na koronawirusa, który ma być finansowany ze środków publicznych. Wobec powyższego istnieje pilna potrzeba tworzenia nowych punktów do diagnostyki w kierunku SARS-CoV-2. Apteka ogólnodostępna jako placówka ochrony zdrowia publicznego, powinna zostać włączona w system wykrywania zakażeń – czytamy w uzasadnieniu.

W ocenie resortu zdrowia umożliwienie farmaceutom przeprowadzania wymienionych badań diagnostycznych w aptekach ogólnodostępnych jest pożądane, gdyż „pandemia COVID-19 jednoznacznie potwierdziła wysokie kompetencje zawodowe farmaceutów oraz umiejętność szybkiej reorganizacji pracy aptek w sytuacji wymagającej szybkiego i skutecznego działania na rzecz pacjentów”.

Element opieki farmaceutycznej i cennik apteki

Ministerstwo Zdrowia przekonuje, że badania diagnostyczne w kierunku SARS-CoV-2 wpisują się również w szeroko rozumianą opiekę farmaceutyczną. Wykonywanie omawianych badań może również wskazać na konieczność dalszej diagnostyki, w tym proponowanie jej pacjentowi lub lekarzowi, pod którego opieką pacjent ten pozostaje. Testowanie w aptece w kierunku ww. zakażenia wpisuje się tym samym w sposób naturalny w działania na rzecz szeroko rozumianej skuteczności czy bezpieczeństwa farmakoterapii.

– Niewątpliwie uzyskanie informacji o tym, że pacjent poddany w aptece badaniu jest zakażony SARS-CoV-2 może mieć kluczowy wpływ na ocenę przez farmaceutę całokształtu farmakoterapii pacjenta w danym momencie, w konkretnym stanie zdrowotnym, jaki stanowi stan zakażenia ww. wirusem. Wiedza na temat tego zakażenia jest coraz większa, nie jest wykluczone, że w wyniku postępu wiedzy naukowej i przez pryzmat tego, że dany pacjent jest zakażony, farmaceuta – w ramach opieki farmaceutycznej – zaproponowałby modyfikację farmakoterapii pacjenta względem takiej, która u tego pacjenta byłaby optymalna w innego rodzaju infekcjach dróg oddechowych, ale niekoniecznie w przypadku zachorowania na COVID-19 – czytamy w uzasadnieniu.

Wymienione w projektowanym rozporządzeniu badania diagnostyczne, z wyjątkiem badania w kierunku SAR-CoV-2, nie będą finansowane ze środków publicznych. Badania te będą odpłatne według cennika apteki ogólnodostępnej, który ustali podmiot prowadzący aptekę. Pacjent nie będzie mógł oczekiwać, ani żądać sfinansowania ich przeprowadzenia przez Narodowy Fundusz Zdrowia (czytaj więcej: Zespół opracuje model usług farmacji klinicznej i zadań farmaceuty szpitalnego).

Przygotowanie farmaceutów?

Resort zdrowia wskazuje, że konieczne będzie dodatkowe przygotowanie farmaceutów do przeprowadzania badań diagnostycznych wymienionych w rozporządzeniu. Będę oni musieli legitymować się ukończeniem kursu kwalifikacyjnego, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 76 ustawy z dnia 10 grudnia 2020 r. o zawodzie farmaceuty, który to wymóg będzie dotyczył wszystkich rodzajów wymienionych w rozporządzeniu badań diagnostycznych, z wyjątkiem badania antygenowego w kierunku SARS-CoV-2.

– Z kolei wyłącznie w odniesieniu do możliwości przeprowadzania tego ostatniego, przewidziano wymóg uprzedniego odbycia szkolenia teoretycznego w zakresie przeprowadzania tego rodzaju badania, dostępnego na platformie e-learningowej Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego – czytamy w uzasadnieniu.

Pomimo że ustawa z dnia 10 grudnia 2020 r. o zawodzie farmaceuty, określając zakres uprawnień zawodowych farmaceutów, dała formalną podstawę do wykonywania przez nich w aptekach ogólnodostępnych badań diagnostycznych, zdaniem ministerstwa jest oczywistym, że nie można tego zapisu traktować jako przyznającego rzeczone uprawnienie bezwarunkowo (czytaj również: Kolejki do włoskich aptek po testy na obecność koronawirusa).

– Tak jak nie każdy farmaceuta jest merytorycznie przygotowany do wykonywania np. przeglądów lekowych (przez wzgląd na ich wyjątkowo skomplikowaną specyfikę, z którą nie korespondują obecne programy specjalizacji), tak też w innym elemencie opieki farmaceutycznej, jaki stanowi diagnostyka, nie każdy farmaceuta posiadający prawo wykonywania zawodu, jest z samego faktu pozostawania farmaceutą dostatecznie przygotowany do jej przeprowadzania – czytamy w uzasadnieniu.

Kursy kwalifikacyjne

W ocenie resortu zdrowia ustawa o zawodzie farmaceuty ustanawia jedynie ogólne ramy dla wykonywania w aptekach badań diagnostycznych. W projektowanym rozporządzeniu dookreślenia wymaga więc nie tylko zakres przedmiotowy tych badań, ale również elementarne kwalifikacje do ich przeprowadzania.

– W ocenie projektodawcy docelowo, tj. od kiedy przepisy dotyczące kursów kwalifikacyjnych, do których odwołano się w załączniku do niniejszego rozporządzenia (w odnośniku nr 2), wydawane na podstawie art. 76 ustawy z dnia 10 grudnia 2020 r. o zawodzie farmaceuty, będą już obowiązywać (obecnie stosowny projekt rozporządzenia jest procedowany), regulowane przez nie kursy będą w sposób optymalny przygotowywać do przeprowadzania badań diagnostycznych, o których mowa w pkt 2-6 załącznika do projektowanego rozporządzenia – czytamy w uzasadnieniu.

Zdaniem ministerstwa kurs kwalifikacyjny będzie stanowił zwiększenie wiedzy na temat przeprowadzanych badań diagnostycznych, co przyczyni się do podniesienia jakości udzielanych badań przez farmaceutów, jako profesjonalną kadrę specjalistów. Posiadanie odpowiedniej wiedzy i kwalifikacji przez farmaceutów, zapewni bezpieczeństwo pacjentów oraz wysoki poziom i kompetencje przy udzielaniu odpowiednich badań.

– Szkolenie teoretyczne będzie miało dodatkowy wpływ na wiedzę farmaceutów i przyczyni się do wzrostu bezpieczeństwa pacjentów przy udzielaniu określonych w rozporządzeniu badań. Wprowadzenie opisanej powyżej formy dodatkowego przygotowania się przez farmaceutów do przeprowadzania badań zapewnieni odpowiednio przygotowany personel, a także wpłynie pozytywnie – z korzyścią dla zdrowia i bezpieczeństwa pacjenta. Sprawna kadra ma ogromne znaczenie dla efektywności podejmowania działań, dlatego tak istotne jest doskonalenie i rozwój tych kompetencji, które są zgodne z potrzebami organizacji i które będą mogły być wykorzystane w maksymalny sposób – czytamy w uzasadnieniu.

Źródło: ŁW/RCL