Case study

W okresie wiosennym do apteki zgłasza się 33-letni pacjent, pan Wojciech. Prosi farmaceutkę o lek na objawy, które pojawiły się u niego wczoraj wieczorem. Farmaceutka, zbierając wywiad dowiedziała się, że pacjent od kilku lat co wiosnę cierpi na alergiczny nieżyt nosa. Pan Wojciech ma zdiagnozowane także sezonowe alergiczne zapalenie spojówek. Podaje świąd okolic oczu oraz zaczerwienienie i obrzęk spojówek. Wydaje mu się, że ma lekko opuchnięte powieki. Ponadto nadmiernie łzawi i czuje świąd w nosie oraz kicha. Objawy dotyczą obu oczu, są dość intensywne i utrudniają mu pracę. Poprzedni dzień spędził z rodziną na wycieczce w lesie i na łące. Jakie postępowanie należy wdrożyć? 

Leczenie alergicznego zapalenia spojówek 

Stosowanie leczenia miejscowego jest najodpowiedniejszym podejściem do leczenia alergicznego zapalenia spojówek, ponieważ pozwala na bezpośrednie i miejscowe zastosowanie terapii, przy jednoczesnym uniknięciu efektu wysuszania powierzchni oka widocznego przy stosowaniu ogólnoustrojowych leków przeciwhistaminowych [3]. W leczeniu sezonowego alergicznego zapalenia spojówek stosuje się kilka grup leków. Są to leki przeciwhistaminowe, stabilizatory komórek tucznych oraz leki o tak zwanym podwójnym mechanizmie działania (przeciwhistaminowo i stabilizująco na komórki tuczne). 

Dostępne są one w formie kropli ocznych i część z nich można zakupić bez recepty [2]. Do ww. wymienionych leków należy kromoglikan disodowy, który jest lekiem należącym do stabilizatorów komórek tucznych. Jego działanie opiera się na zapobieganiu uwalniania z nich histaminy, będącej odpowiedzialną za objawy alergicznego zapalenia spojówek. Ketotifen i olopatadyna to leki przeciwhistaminowe, których mechanizm polega m.in. na łączeniu się z receptorami H1 i tym samym hamowaniu reakcji alergicznej.

Kromoglikan disodowy należy stosować już w okresie bezobjawowym przed kontaktem z alergenem i kontynuować przez cały sezon. Jego działanie jest osiągane dopiero po ok. 14 dniach od rozpoczęcia leczenia. Lepszym wyborem w leczeniu ostrych objawów są antagoniści receptora H1. Olopatadyna jest lekiem przeciwhistaminowym II generacji o wielu mechanizmach działania. Oprócz działania przeciwhistaminowego wykazuje działanie przeciwzapalne (stabilizuje komórki tuczne) [6]. W badaniach porównawczych olopatadyny i ketotifenu podawanych dospojówkowo olopatadyna powodowała mniejszy dyskomfort niż ketotifen i wykazała silniejsze działanie przeciwświądowe po 3 minutach od zastosowania [5].

Krople oczne bez konserwantów

Krople oczne przez wiele lat musiały zawierać dodatek konserwantów, które zapewniały bezpieczeństwo mikrobiologiczne preparatu podawanego do oka. Z biegiem czasu jednak okazywało się, iż powszechnie stosowane środki konserwujące mogą dawać działania niepożądane. Jednym z najczęściej stosowanych konserwantów w kroplach do oczu jest chlorek benzalkoniowy, który może powodować zmiany w filmie łzowym i przez to powodować dyskomfort (kłucie, pieczenie) po podaniu kropli do worka spojówkowego. Postęp wiedzy na temat niekorzystnego wpływu konserwantów spowodował rozwój technologii opakowań do kropli ocznych. Obecnie mamy do wyboru wiele wielodawkowych systemów dozujących, które zapobiegają dostawaniu się zanieczyszczeń do butelki po jej otwarciu i umożliwiają stosowanie kropli bez konserwantów. Wskazuje się, iż w celu minimalizacji ryzyka działań niepożądanych na delikatnej tkance oka najlepiej stosować leki oczne niezawierające substancji konserwujących [6]. 

Najlepszy wybór w alergicznym zapaleniu spojówek

W związku z powyższym stosowanie olopatadyny w kroplach ocznych wydaje się być najlepszym wyjściem w przypadku pana Wojciecha. W aptece zaproponować możemy mu preparat Starazolin Alergia, który jest zarejestrowany do leczenia objawów sezonowego alergicznego zapalenia spojówek. Ponadto dzięki zastosowaniu nowoczesnego systemu dozującego w butelce lek ten nie zawiera konserwantów [6], co jest tym bardziej korzystne ze względu na ich możliwe szkodliwe działanie w szczególności przy długotrwałym stosowaniu [7,8]. 

Mgr farm. Gabriela Bielecka-Papierz

Literatura:

1. https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/247739,alergiczne-choroby-oczu-u-dzieci (dostęp 30.03.2021 r.)
2. Bogacka E, Górski P, Groblewska A i in. (2007) Stanowisko grupy ekspertów PTA i PTO w sprawie diagnostyki i leczenia alergicznych chorób narządu wzroku. 
3. Ono, S. J., & Abelson, M. B. (2005). Allergic conjunctivitis: update on pathophysiology and prospects for future treatment. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 115(1), 118-122.
4. Matysik-Woźniak, A., Weryszko-Chmielewska, E., & Rejdak, R. (2015). Gdy nadejdzie wiosna–aktualne możliwości leczenia sezonowego zapalenia spojówek. OphthaTherapy, 1(2), 6-11.
5. Berdy, G. J., Spangler, D. L., Bensch, G., Berdy, S. S., & Brusatti, R. C. (2000). A comparison of the relative efficacy and clinical performance of olopatadine hydrochloride 0.1% ophthalmic solution and ketotifen fumarate 0.025% ophthalmic solution in the conjunctival antigen challenge model. Clinical therapeutics, 22(7), 826-833.
6. ChPL Starazolin Alergia
7. Misiuk-Hojło M, Mulak M (2018) Leki bez konserwantów – czy już standard w terapii jaskry? Przegląd okulistyczny
8. Tu, E. Y. (2014). Balancing antimicrobial efficacy and toxicity of currently available topical ophthalmic preservatives. Saudi Journal of Ophthalmology, 28(3), 182-187.

Starazolin Alergia (Olopatadinum). Skład i postać: Każdy ml roztworu zawiera 1 mg olopatadyny (w postaci olopatadyny chlorowodorku). Każda kropla roztworu zawiera 0,03 mg olopatadyny (w postaci olopatadyny chlorowodorku). Krople do oczu, roztwór. Przezroczysty, bezbarwny lub prawie bezbarwny roztwór. Osmolalność: 270 – 320 mOsmol/kg, pH: 6,7 – 7,3. Wskazania: Leczenie objawów ocznych u pacjentów z rozpoznanym sezonowym alergicznym zapaleniem spojówek. Produkt może być stosowany tylko u osób dorosłych. Dawkowanie i sposób podawania: Dorośli: Produkt Starazolin Alergia podaje się po jednej kropli do worka spojówkowego chorego oka (oczu) dwa razy na dobę (z zachowaniem 8 godzin przerwy pomiędzy zakropleniem kolejnych dawek). W przypadku braku poprawy lub pogorszenia się objawów w ciągu trzech dni od rozpoczęcia stosowania produktu leczniczego należy skonsultować się z lekarzem. Czas leczenia wynosi do dwóch tygodni. O ile jest to niezbędne, leczenie można kontynuować przez okres do czterech miesięcy po konsultacji lekarskiej. Nie ma konieczności zmiany dawkowania u pacjentów w podeszłym wieku. Produktu Starazolin Alergia nie należy stosować u dzieci i młodzieży w wieku poniżej 18 lat. Olopatadyny w postaci kropli do oczu nie badano u pacjentów z chorobami nerek lub wątroby. Nie należy jednak spodziewać się, aby u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek lub wątroby istniała konieczność dostosowania dawkowania. Do stosowania wyłącznie do oka. Produkt Starelltec Alergia to sterylny roztwór, który nie zawiera środków konserwujących. Przed zakropleniem kropli do oczu: W przypadku pierwszego użycia, przed podaniem kropli do oka, pacjent powinien wypróbować użycie butelki z kroplomierzem, ściskając ją powoli, aż jedna kropla zostanie wypuszczona z butelki, z dala od oka. Jeżeli pacjent jest pewny, że może zakroplić pojedynczą kroplę, powinien przyjąć najbardziej komfortową pozycję do jego zakroplenia (może siedzieć, leżeć na plecach albo stanąć przed lustrem). Instrukcja stosowania: 1. Przed zakropleniem produktu pacjent powinien dokładnie umyć ręce. 2. Jeśli opakowanie lub butelka są uszkodzone, produktu nie należy stosować. 3. Przed pierwszym użyciem kropli należy odkręcić zakrętkę po upewnieniu się, że pierścień gwarancyjny na zakrętce jest nieprzerwany. Podczas odkręcania pacjent odczuje lekki opór, dopóki pierścień się nie przerwie. 4. Jeśli pierścień gwarancyjny jest poluzowany, należy usunąć go przed zastosowaniem produktu, ponieważ może wpaść do oka i wywołać obrażenia. 5. Pacjent powinien odchylić głowę do tyłu, a następnie palcem delikatnie odciągnąć powiekę ku dołowi, tak by między gałką oczną a powieką utworzyła się „kieszonka”. Należy unikać kontaktu końcówki kroplomierza z okiem, powiekami czy palcami. 6. Zakroplić jedną kroplę naciskając powoli butelkę. Butelkę należy delikatnie ścisnąć w środkowej części, tak aby kropla dostała się do oka pacjenta. Należy pamiętać, że może być kilka sekund opóźnienia pomiędzy ściśnięciem butelki, a uwolnieniem kropli. Pacjent nie powinien zbyt mocno ściskać butelki. Należy poinformować pacjenta, aby skonsultował się z farmaceutą w przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących stosowania leku. 7. Jeśli lekarz zaleci stosowanie kropli do drugiego oka, należy powtórzyć czynności z punktu 5. i 6. 8. Po użyciu a przed zamknięciem butelki, w celu usunięcia pozostałości płynu z końcówki należy wstrząsnąć butelkę w dół nie dotykając końcówki kroplomierza w celu usunięcia płynu pozostałego na końcówce kroplomierza. Jest to konieczne w celu zapewnienia możliwości zakroplenia kolejnych kropli. Bezpośrednio po użyciu dokładnie zakręcić butelkę. W razie jednoczesnego stosowania innych podawanych do oka produktów leczniczych, należy zachować odstęp pięciu minut pomiędzy podaniem kolejnych produktów. Maści do oczu należy stosować na końcu. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Starazolin Alergia jest produktem przeciwalergicznym i przeciwhistaminowym, który mimo podawania miejscowego podlega wchłanianiu ogólnoustrojowemu. W razie wystąpienia objawów ciężkich reakcji niepożądanych lub nadwrażliwości produkt należy odstawić. Brak poprawy lub pogorszenie się objawów w ciągu trzech dni od rozpoczęcia stosowania produktu leczniczego wymaga konsultacji z lekarzem. Nie badano stosowania produktu Starazolin Alergia u pacjentów noszących soczewki kontaktowe. Pacjentów należy poinformować, aby wyjmowali soczewki kontaktowe z oka przed zakropleniem produktu i odczekali co najmniej 15 minut przed ich ponownym założeniem Działania niepożądane: W badaniach klinicznych prowadzonych z udziałem 1680 pacjentów, olopatadynę podawano jeden do czterech razy na dobę do obu oczu, przez okres do czterech miesięcy. Produkt stosowano w monoterapii lub jako leczenie uzupełniające do stosowania loratadyny w dawce 10 mg. Można przyjąć, że u około 4,5% pacjentów wystąpiły działania niepożądane związane ze stosowaniem olopatadyny, jednak tylko 1,6% pacjentów przerwało udział w badaniach klinicznych z powodu działań niepożądanych. W badaniach klinicznych nie notowano żadnych, okulistycznych ani ogólnoustrojowych, ciężkich działań niepożądanych, związanych ze stosowaniem olopatadyny. Najczęściej zgłaszanym działaniem niepożądanym związanym z leczeniem był ból oka, notowany z ogólną częstością 0,7%. W badaniach klinicznych i po wprowadzeniu do obrotu zgłaszano następujące działania niepożądane, które sklasyfikowano zgodnie z następującą konwencją: bardzo często (≥1/10), często (≥1/100 do <1/10), niezbyt często (≥1/1 000 do <1/100), rzadko (≥1/10 000 do <1/1 000), bardzo rzadko (<1/10 000), częstość nieznana (częstość nie może być określona na podstawie dostępnych danych). W obrębie każdej grupy o określonej częstości występowania objawy niepożądane są wymienione zgodnie ze zmniejszającym się nasileniem. Zakażenia i zarażenia pasożytnicze: niezbyt często – nieżyt błony śluzowej nosa. Zaburzenia układu immunologicznego: nieznana – nadwrażliwość, obrzęk twarzy. Zaburzenia układu nerwowego: często – bóle głowy, zaburzenia smaku; niezbyt często – zawroty głowy, obniżenie czucia dotyku; nieznana – senność. Zaburzenia oka: często – ból oka, podrażnienie oka, suchość oka, nietypowe odczucia wewnątrz oka; niezbyt często – nadżerki rogówki, nieprawidłowości nabłonka rogówki, choroby nabłonka rogówki, punktowe zapalenie rogówki, zapalenie rogówki, plamki na rogówce, wydzielina z oka, światłowstręt, niewyraźne widzenie, zmniejszona ostrość widzenia, kurcz powiek, dyskomfort w oku, świąd oka, grudki na spojówkach, choroby spojówek, uczucie obecności ciała obcego w oczach, zwiększone łzawienie, zaczerwienienie powiek, obrzęk powiek, choroby powiek, przekrwienie spojówek; nieznana – obrzęk rogówki, obrzęk oka, zapalenie spojówek, rozszerzenie źrenicy, zaburzenia widzenia, strupki na brzegach powiek. Zaburzenia układu oddechowego, klatki piersiowej i śródpiersia: często – suchość błony śluzowej nosa; nieznana – duszność, zapalenie zatok. Zaburzenia żołądka i jelit: nieznana – nudności, wymioty. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: niezbyt często – kontaktowe zapalenie skóry, uczucie pieczenia skóry, suchość skóry; nieznana – zapalenie skóry, rumień. Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania: często – zmęczenie; nieznana – astenia, złe samopoczucie. U pacjentów ze znacznie uszkodzoną rogówką bardzo rzadko obserwowano zwapnienie rogówki związane ze stosowaniem kropli do oczu zawierających fosforany. Po dopuszczeniu produktu leczniczego do obrotu istotne jest zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych. Umożliwia to nieprzerwane monitorowanie stosunku korzyści do ryzyka stosowania produktu leczniczego. Osoby należące do fachowego personelu medycznego powinny zgłaszać wszelkie podejrzewane działania niepożądane za pośrednictwem Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa, tel.: + 48 22 49 21 301, faks: + 48 22 49 21 309, e-mail: ndl@urpl.gov.pl. Działania niepożądane można zgłaszać również podmiotowi odpowiedzialnemu. Podmiot odpowiedzialny: Polfa Warszawa S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu leku Starazolin Alergia odpowiednio nr: 25314 wydane przez MZ. Lek wydawany bez recepty. ChPL: 2020.05.27 

STAR/039/03-2021

ARTYKUŁ SPONSOROWANY