Farmaceuta wchodzi w skład zespołu geriatrycznego, którego zadaniem jest całościowa ocena i opieka geriatryczna wspólnie z lekarzami, pielęgniarkami, fizjoterapeutami, psychologami oraz innymi pracownikami ochrony zdrowia. Dlatego dla farmaceuty istotna jest znajomość specyfiki funkcjonowania psychosomatycznego pacjenta geriatrycznego oraz problemów jakie może przejawiać w trakcie wizyty w aptece. Należy przy tym pamiętać, że proces starzenia się jest postępujący i nieodwracalny, a każdy pacjent doświadcza go indywidualnie, z uwzględnieniem czynników takich, jak: aktualny stan zdrowia fizycznego i psychicznego, choroby przewlekłe, zażywane leki oraz czynniki ekonomiczne i środowiskowe, jak jakość życia. Pamiętając, że osoby po 60 roku życia do 2050 roku będą najszybciej rosnącą grupą wiekową pacjentów, farmaceuci powinni być szczególnie przygotowani na ich obsługę, gdyż będą oni dominować wśród wszystkich pacjentów zgłaszających się po pomoc lekarską i farmaceutyczną.  

Holistyczna wiedza o diagnostyce i leczeniu chorób przewlekłych

Całościowa opieka nad pacjentem geriatrycznym stanowi podstawę skutecznej opieki farmaceutycznej, uwzględniającej specyfikę wielochorobowości, typowej dla wieku podeszłego. Farmaceuta musi posiadać wiedzę obejmującą objawy oraz możliwości leczenia najczęściej występujących chorób przewlekłych u pacjenta geriatrycznego, m.in. nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, chorób serca czy chorób układu oddechowego. Jest to istotne, gdyż stan zdrowia pacjenta może skutkować polipragmazją, czyli przyjmowaniem przynajmniej pięciu różnych leków jednocześnie, które mogą wchodzić ze sobą w interakcje, skutkując niekorzystnymi reakcjami organizmu dla zdrowia, a nawet życia. Dlatego farmaceuta w trakcie obsługi pacjenta geriatrycznego powinien zwrócić uwagę na dawki zamawianych lub wykupowanych leków oraz służyć poradą, uwzględniającą specyfikę indywidualnych potrzeb zdrowotnych oraz możliwości poznawczych pacjenta.

Zaburzenia poznawcze 

Efektem starzenia się organizmu jest obniżenie funkcjonowania poznawczego. Wynika ono ze zmian o charakterze neurodegeneracyjnym. Dlatego pacjent geriatryczny może mieć problemy z pamięcią, skupieniem i przerzutnością uwagi, wypowiadaniem się. To przekłada się na codzienne funkcjonowanie  oraz problemy w komunikacji między nim a farmaceutą, który powinien być w stanie pomóc pacjentowi w zamówieniu i wykupieniu leków oraz w zrozumieniu instrukcji dotyczących stosowanej farmakoterapii oraz ich możliwych skutków ubocznych. W przypadku pacjenta geriatrycznego należy upewnić się, czy rozumie on informacje, jakie przekazał mu farmaceuta. W tym celu prosimy go o powtórzenie swoimi słowami informacji, jakie przed chwilą uzyskał. Możemy też zapisać je na kartce i poprosić pacjenta o odczytanie ich na głos oraz o schowanie kartkiwraz z wykupionymi lekami. Natomiast jeśli pacjent ma problem z wysłowieniem się i przekazaniem potrzeb czy w zadaniu pytania, możemy zaproponować zastosowanie komunikacji alternatywnej. W tym celu prosimy pacjenta o zapisanie pytania, posługiwanie się komunikacją niewerbalną, gdzie pacjent gestami podejmuje próby komunikacji. Możemy też wykorzystać piktogramy lub poprosić pacjenta o numer telefonu do opiekuna lub rodziny, w celu przekazania im informacji dotyczących leków i ich dawkowania.

Wsparcie psychologiczne i emocjonalne

W przypadku pacjentów geriatrycznych, farmaceuci powinni zapewnić im wsparcie o charakterze psychologicznym, behawioralnym i emocjonalnym. Wsparcie to polega na umiejętności prowadzenia dialogu z pacjentem, uwzględniającym aktywne słuchanie – zadawanie odpowiednich pytań oraz odpowiadanie na wątpliwości i obawy pacjenta z uwzględnieniem jego ograniczeń poznawczych o podłożu m.in. neurologicznym. Ponadto uwzględniamy tu umiejętności zarządzania emocjami własnymi i pacjenta. Jest to możliwe dzięki wiedzy psychologicznej o powstawaniu emocji, ich rozpoznawaniu oraz regulowaniu poprzez rozmowę. Dlatego farmaceuci powinni rozwijać swoje kompetencje psychospołeczne m.in. przez systematyczny udział w specjalistycznych kursach psychologicznych obejmujących wykorzystanie tych umiejętności w codziennej pracy z pacjentem z zaburzeniami o podłożu somatycznym i psychosomatycznym.

Podsumowanie

Podeszły wiek związany jest z obciążeniem wielonarządowym oraz obniżonym funkcjonowaniem poznawczym pacjenta geriatrycznego. Konsekwencją tego jest gorsze samopoczucie oraz jakość życia pacjenta, co związane jest z pogłębiającą się izolacją społeczną oraz narastającymi problemami komunikacyjnymi i emocjonalnymi. Farmaceuci, jako pracownicy ochrony zdrowia mający codzienny kontakt z tą grupą pacjentów, powinni być szczególnie wrażliwi na ich problemy oraz potrzeby. Pamiętając, że stanowią oni dla pacjentów podstawowe źródło informacji o farmakoterapii, jej wpływie na poprawę stanu zdrowia oraz możliwe negatywne skutki uboczne, farmaceuci powinni przejawiać wysokie zdolności komunikacyjne oraz empatię. Pomagają one w indywidualnym podejściu do pacjenta, zwiększając komfort tej relacji oraz poczucie profesjonalnego wsparcia i bycia „zaopiekowanym” w zakresie świadczonych usług farmaceutycznych oraz wsparcia psychologicznego.

O Gedeon Richter 

Gedeon Richter Plc., z siedzibą w Budapeszcie, jest jedną z największych firm farmaceutycznych w Europie Środkowo-Wschodniej, coraz prężniej rozwijającą swoją działalność na rynkach Europy Zachodniej, w Chinach i Ameryce Łacińskiej. Wachlarz produktów firmy Richter obejmuje wiele ważnych obszarów terapeutycznych, m.in. ginekologię, ośrodkowy układ nerwowy oraz układ sercowo-naczyniowy. Posiadając największe centrum badawczo-rozwojowe w Europie Środkowo- Wschodniej, spółka Richter koncentruje swoje badania nad lekami oryginalnymi w dziedzinie chorób ośrodkowego układu nerwowego. Za sprawą swojego powszechnie uznanego doświadczenia w dziedzinie chemii steroidów firma Richter odgrywa na świecie znaczącą rolę w zakresie zdrowia kobiet. Aktywnie angażuje się również w rozwój produktów biopodobnych.

Bibliografia

1. Bień, B., Wojszel, Z., Pawlak, D., Wieczorowska-Tobis, K., (2017). Farmakoterapia w geriatrii, Wrocław, MedPharm.
2. Fidecki, W., Wysokiński, M., Van Damme-Ostapowicz, K., Kulina, D., Kuszplak, K., Sapielak, J., Kasiborska, Z. (2020). Jakość życia pacjentów geriatrycznych, Geriatria, 14, 16–20.
3. Galus, K. (2007). Geriatria. geriatrWybrane zagadnienia. Wrocław, Elsevier Urban& Partner.
4. Grześkowiak, E., Wieczorkowska-Tobis, K., Rajska-Neumann, A. (2007). Opieka farmaceutyczna w geriatrii. Założenia i cele, Czas Aptek, 12, 39–41.
5. Kostka, T., Koziarska-Rościszewska, M. (2009). Choroby wieku podeszłego. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PzwL, 12–37.
6. Kumięga, P., Grata-Borkowska, ., Bujnowska-Fedak, M., Drobnik, J. (2016). Całościowa ocena geriatryczna a opieka medyczna nad osobą w wieku podeszłym, Puls Uczelni, 10(2), 44–48.
7. Neumann-Podczaska, A., Wieczorowska-Tobis, K., Grześkowiak, E. (2014). Opieka farmaceutyczna w geriatrii – założenia programu Pharmaceutical care in geriatrics – assumptions of the project, Farmacja współczesna, 7, 126–130.
8. Standardy postępowania w opiece geriatrycznej. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego opracowane przez ekspertów  Zespołu ds. Gerontologii przy Ministrze Zdrowia, Gerontologia Polska, 21, 3–47.