Do apteki przychodzi pani Anna (lat 30, wzrost 162 cm, waga 51 kg). Chce ona wykupić lek przepisany jej na receptę przez dermatologa, jednak ma wątpliwości co do bezpieczeństwa jego stosowania. Mowa o produkcie leczniczym w postaci kremu, który w składzie zawiera furoinan mometazonu w stężeniu 1 mg/g. Z wywiadu wynika, że od kilku miesięcy pani Anna zmaga się z nadmierną suchością i szorstkością skóry z towarzyszącym im silnym świądem. Zmiany te obejmują głównie obręb szyi. Początkowo radziła sobie sama, stosując przeróżne preparaty nawilżające, dostępne w sprzedaży odręcznej. Jednak gdy na skórze pojawiły się pęknięcia oraz nadkażenie, była zmuszona udać się do dermatologa. Lekarz stwierdził u niej występowanie atopowego zapalenia skóry. Pani Anna wspomina, że nie miała wcześniej tego typu problemów, a z informacji uzyskanych od rodziców, z suchą skórą zmagała się tylko jako małe dziecko. Pacjentka ma wątpliwości co do zasadności stosowania preparatu zawierającego w składzie substancję sterydową. Obawia się ona możliwych działań niepożądanych. W związku z tym pyta ona farmaceutki, czy mogłaby zastosować w zamian jakiś inny preparat, który byłby skuteczny w zwalczaniu dolegliwości, z którą się zmaga, a jednocześnie charakteryzowałby się wysokim profilem bezpieczeństwa. Co więcej, Pani Anna prosi również o preparat, który zapobiegłby wystąpieniu tego typu zmian również w przyszłości.

Atopowe zapalenie skóry jako jedna z przyczyn jej suchości

Atopowe zapalenie skóry definiowane jest jako przewlekła i nawrotowa choroba skóry przebiegająca ze współistniejącym stanem zapalnym. Towarzyszy jej silny świąd skóry, jej suchość, a także nadmierne rogowacenie naskórka. Charakterystyczne dla tej choroby jest także umiejscowienie tych zmian. Najczęściej pojawiają się one w obrębie zgięć łokciowych i kolanowych oraz w obrębie szyi i twarzy. Również wyróżniającą cechą atopowego zapalenia skóry jest występowanie w jej przebiegu okresów remisji i nasilenia. Choroba ta pojawia się najczęściej w okresie dzieciństwa, a w późniejszych latach nawraca, nawet po kilkuletnim okresie uśpienia [1,2].

Diagnoza schorzenia pani Anny przez lekarza wydaje się być w takim razie jak najbardziej słuszna. Wskazuje na to charakter powstałych zmian, ich umiejscowienie, a także fakt, że problem suchości skóry pojawiał się u pani Anny już w dzieciństwie.

Atopowe zapalenie skóry jest uważane za najczęściej występujące schorzenie dermatologiczne przebiegające z suchością skóry. Ten patologiczny stan skutkuje nadmiernym złuszczaniem się powierzchni skóry. Objawia się to w postaci silnego świądu, a w przypadku wystąpienia pęknięć naskórka także doznania pieczenia. Charakterystyczną cechą jest również występowanie szorstkiej skóry, która staje się podatna na uszkodzenia i rozwój zakażeń [3]. Najważniejszym czynnikiem odpowiedzialnym za zjawisko suchości skóry jest poziom jej nawilżenia. W sytuacji, kiedy przeznaskórkowa utrata wody zwiększa się ponad normy fizjologiczne, skóra staje się odwodniona. Wówczas zmniejsza się jej elastyczność i sprężystość. Spadku stopnia wilgotności skóry towarzyszy jednoczesny wzrost aktywności enzymów proteolitycznych obecnych w warstwie rogowej naskórka. Prowadzi to, do pobudzenia keratynizacji, co objawia się jako nadmierne złuszczanie naskórka [4].

Wpływ na rozwój zjawiska suchej skóry oprócz współistnienia jednostek chorobowych takich jak atopowe zapalenia skóry, mają również czynniki zewnętrzne, które na nią oddziałują. Są to, m.in. suche powietrze wywołane klimatyzacją lub centralnym ogrzewaniem, długotrwała ekspozycja skóry na promieniowanie UV, ekspozycja na wiatr, czy kontakt z substancjami alergizującymi oraz toksycznymi i drażniącymi [3,5].

Leczenie suchości skóry w przebiegu AZS

Przepisany pani Annie przez lekarza lek zawiera w składzie furoinian mometazonu. Jest to substancja sterydowa, która znajduje zastosowanie w leczeniu zmian zapalnych skóry, w tym tych wywołanych przez AZS. Leki z grupy sterydów należą do najpowszechniej stosowanych preparatów do terapii miejscowej choroby, z którą zmaga się pani Anna. Charakteryzują się one silnym działaniem przeciwzapalnym, a także antyproliferacyjnym. Dzięki temu, przy jednoczesnym redukowaniu zmian zapalnych, ich aplikacja na skórę hamuje również nadmierne rogowacenia naskórka. Ponadto leki te wykazują działanie przeciwzapalne. [1,2]. Obawy Pani Anny, co do ryzyka wystąpienia skutków ubocznych wynikających z aplikacji na skórę leków sterydowych są jak najbardziej naturalnym zjawiskiem. Według szacunków nawet ponad połowa pacjentów z AZS ma lęk przed stosowaniem miejscowych glikokortykosteroidów. Obawiają się oni wystąpienia atrofii skóry, depigmentacji, rozstępów, czy nadmiernego rozszerzenia naczyń krwionośnych. Są to najczęstsze działania niepożądane wynikające z nieprawidłowego stosowania miejscowych glikokortykosteroidów [1].

Farmaceutka, tłumaczy Pani Annie, że ryzyko związane z wystąpieniem skutków ubocznych będących następstwem stosowania miejscowych glikokortykosteroidów można znacznie zmniejszyć. W tym celu proponuje jej zastosowanie produktu leczniczego zawierającego w składzie 25% glikol propylenowy (Oviderm®) [6]. Stosowanie tego leku ma za zadanie odtworzenie naturalnej bariery skórnej. Główny składnik tego leku należy do grupy tzw. humektantów, czyli substancji mających za zadanie utrzymać odpowiednie nawilżenie warstwy rogowej skóry [3]. Glikol propylenowy zawarty w tym leku, oprócz zdolności do utrzymywania wody w warstwie rogowej naskórka, wykazuje również działanie przeciwbakteryjne oraz przeciwgrzybicze. Dzięki temu zapobiega rozwojowi zakażeń uszkodzonej i podrażnionej skóry. Ponadto glikol propylenowy wykazuje również działanie konserwujące. Stąd w leku zaproponowanym panie Annie nie ma żadnych innych składników konserwujących, które mogłyby być potencjalnym czynnikiem drażniącym skórę [6].

Lek z 25% glikolem propylenowym w składzie zaproponowany przez farmaceutkę nadaje się ponadto idealnie w terapii naprzemiennej AZS z miejscowymi glikokortykosteroidami. Takie zastosowanie pozwala na:

• przygotowanie skóry do terapii miejscowym glikokortykosteroidem, dzięki zdolnościom keratolitycznym glikolu propylenowego;
• lepszą penetrację  do wnętrza skóry stosowanego miejscowo glikokortykosteoridu, dzięki złuszczeniu nadmiernie zrogowaciałego naskórka;

Bazę, jaką jest Oviderm® powinno się stosować naprzemienne z miejscowym glikokortykosteroidem. Pozwala to na zwiększenie skuteczności terapii sterydowej, a także zmniejszenie ryzyka wystąpienia działań niepożądanych, wynikającego z jej stosowania.  Jednocześnie lek ten redukuje uczucie świądu towarzyszącemu AZS, chroni skórę przed nadkażeniem i przez cały czas stosowania ją skutecznie nawilża [2,6]. Oviderm® oprócz glikolu propylenowego zawiera w swoim składzie również olej kokosowy, który tworzy fazę olejową i wspomaga odbudowę prawidłowej bariery naskórkowej [4,6]. Co więcej, olej kokosowy wraz z wchodzącymi w skład produktu leczniczego Oviderm® regulatorami pH (cytrynianem sodu, kwasem cytrynowym) wykazują właściwości przeciwutleniające. Przez to zapobiegają one uszkodzeniom naskórka w wyniku działania wolnych rodników.