Doping farmakologiczny to przyjmowanie środków, których wykorzystywanie w sporcie zabronione jest przez Światową Agencję Antydopingową (WADA) [1]. Ich stosowanie ma na celu poprawę wydolności, spowodowanie wzrostu siły mięśniowej i masy, zwiększenie koncentracji albo też stłumienie nadmiaru emocji bądź redukcję masy ciała dla poprawienia wyniku sportowego [2]. Z drugiej strony skutkują one zaburzeniem równowagi biologicznej w organizmie, co może powodować zakłócenie pracy niektórych narządów, układów albo nawet całego organizmu, prowadząc w skrajnych przypadkach do śmierci [1].
[b]1. ß2-agonisci [/b]
Preparaty zawierające w składzie fenoterol, jak i również inne selektywne lub nieselektywne substancje z grupy ß2-agonistów, są w sporcie zabronione. Wyjątkiem jest wziewny salbutamol (max. 1600 μg na dobę w dawkach podzielonych), wziewny salmeterol (max. 200 μg/dobę) oraz wziewny formoterol (max. 54μg/dobę) [3]. Stosowane w dawkach terapeutycznych nie wpływają na pracę serca i nie powodują obniżenia ciśnienia tętniczego. Przyjmowanie ich w dużych dawkach (8-10-krotnie wyższych od stosowanych w astmie) hamuje katabolizm białka (działanie anaboliczne). ß2-agoniści przygotowują ciało do sytuacji stresowych, działają naśladując wpływ naturalnych substancji: adrenaliny i noradrenaliny, czego efektem jest rozszerzenie dróg oddechowych, tak aby więcej powietrza mogło się dostać do płuc, a także przygotowanie mięśni i odpowiedzi metabolicznej (wyrzut glukozy) do poradzenia sobie ze stresem [4]. Ich stosowanie związane jest z ryzykiem niedokrwienia mięśnia sercowego, zaburzeń rytmu oraz niewydolności serca [2].
[b]2. Insulina[/b]
Hormony, m.in. insulina, hormon wzrostu, erytropoetyna, stanowią liczną grupę spośród substancji zabronionych [2]. Insulina będąca hormonem peptydowym, który jest wydzielany przez komórki ß wysp trzustkowych, obniża stężenie glukozy we krwi, warunkuje jej spalanie, a także zwiększa syntezę glikogenu i hamuje jego rozkład [5]. Poprzez nasilenie transportu aminokwasów do tkanek, wykazuje również działanie anaboliczne [1]. Gwałtowne zwiększanie tempa syntezy białek mięśniowych przekłada się na przyrost masy mięśniowej [6]. Przedawkowanie insuliny (np. przez „nie-cukrzyka”) doprowadzić może do wstrząsu hipoglikemicznego, a przedłużająca się hipoglikemia doprowadzi może do uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego [1].
[b]3. Hydrochlorotiazyd[/b]
Hydrochlorotiazyd, jak i inne diuretyki, także znajdują się na liście substancji zabronionych we wszystkich dyscyplinach sportu (zarówno na zawodach, jak i poza nimi). Używane są przez sportowców, aby zmniejszyć szybko masę ciała albo też ukryć obecność innych substancji dopingujących, poprzez zwiększenie produkcji i wydalania moczu. Stosowanie leków z tej grupy może prowadzić do niebezpiecznej utraty wody i elektrolitów [4]. Efektem wpływu na gospodarkę jonową mogą być zaburzenia rytmu serca [2]. Wykrycie, razem z diuretykiem albo środkiem maskującym, każdej ilości substancji, dla których wyznaczono dopuszczalną graniczną wartość (np. salbutamolu, formoterolu, pseudoefedryny, efedryny, katyny) jest uważane za pozytywny wynik badań antydopingowych [3].
[b]4. Pseudoefedryna[/b]
Pseudoefedryna, stanowiąca częsty składnik preparatów stosowanych w leczeniu objawów przeziębienia czy kataru, zaliczana jest do stymulantów czyli środków pobudzających psychomotorycznie, działających pobudzająco na ośrodkowy oraz obwodowy układ nerwowy [4]. Jej dozwolone stężenie w moczu wynosi 150 mcg/ml [3]. Leki zawierające w składzie pseudoefedrynę powinny być odstawione na co najmniej dobę przez zawodami [7].
[b]5. Trimetazydyna[/b]
Należy do pochodnych piperazyny. Hamuje wybiorczo beta-oksydację kwasów tłuszczowych i jest stosowana w terapii kardiologicznej. Pod wpływem działania leku następuje poprawa metabolizmu komórek mięśnia sercowego. Wykazano także jej korzystny wpływ na przebudowę oraz poprawę frakcji wyrzutowej lewej komory serca. Zapewne poprawa pod wpływem trimetazydyny parametrów metabolicznych, zwiększenie tolerancji wysiłku fizycznego oraz przesunięcie metabolizmu ze spalania kwasów tłuszczowych w kierunku oksydacji glukozy, spowodowały umieszczenie jej przez WADA na liście zakazanych środków antydopingowych [8].
[b]6. Bisoprolol[/b]
Bisoprolol, podobnie jak inne beta-blokery, znajduje się na liście dopingowej w niektórych dyscyplinach sportowych [9]. Są one zabronione podczas zawodów narciarskich, podczas skoków czy freestyle, w bobslejach, curlingu, golfie, a także nawet poza zawodami w łucznictwie i strzelectwie [2,3]. Stosowanie leków z tej grupy, które obniżają ciśnienie krwi oraz zwalniają częstotliwość rytmu serca, powoduje zmniejszenie odczuwania stresu, co ma istotne znacznie szczególnie w trakcie zawodów [2].
[b]Literatura:[/b]
[list=1]
[*]Manicka Z., Strzelecki W. Świadomość niepożądanych efektów zdrowotnych stosowania dopingu przez sportowców wśród uczniów szkół średnich
[*]Piłkowski S., Pokrywka A., Mamcarz A. Niedozwolone wspomaganie farmakologiczne w sporcie a układ sercowo-naczyniowy
[*]Lista Substancji i Metod Zabronionych 30 sierpnia 2017
[*]Napierała M., Sopyła J., Eksterowicz J. Zagrożenia związane z dopingiem
[*]Danysz A., Buczko W. Kompendium farmakologii i farmakoterapii
[*]Maciejewska T., Trzciński P. Zachowania ryzykowne podejmowane przez mężczyzn zagrożonych bigoreksją
[*]Cykl szkoleń Komisji do Zwalczania Dopingu w sporcie dla trenerów i nauczycieli pracujących z młodzieżą sportową
[*]Wożakowska-Kapłon B. Trimetazydyna- ponowne spojrzenie na znany lek
[*]Fagard R.H. Nadciśnienie tętnicze u sportowców
[/list]
