Glikokortykosteroidy donosowe (dnGKS) są jednymi z najczęściej stosowanych leków donosowych. Wykazują one silne działanie przeciwzapalne dzięki zmniejszaniu uwalniania cytokin i chemokinin, a także ograniczaniu napływu komórek prezentujących antygen, komórek T oraz eozynofilów do śluzówki nosa [1].

1. Donosowe glikokortykosteroidy znajdują zastosowanie tylko w przypadku schorzeń o podłożu alergicznym

Zgodnie z międzynarodowymi oraz krajowymi wytycznymi, a także aktualną wiedzą dnGKS, donosowe glikokortykosteroidy stosowane są w chorobach górnych dróg oddechowych, które charakteryzują się mechanizmem zapalnym, alergicznych i niealergicznych nieżytach nosa, przewlekłych zapaleniach nosa z polipami nosa ostrych i przewlekłych zapaleniach zatok [1].

2. Donosowe glikokortykosteroidy wpływają jedynie na objawy związane z nosem

Do istotnych korzyści, które wynikają ze stosowania dnGKS, należą między innymi: wpływ na zmniejszanie objawów alergicznego zapalenia spojówek oraz lepsza kontrola astmy oskrzelowej u pacjentów, u których współistnieje ona z nieżytem nosa albo zapaleniem zatok. Na objawy alergicznego zapalenia spojówek wpływa korzystnie zwłaszcza najnowsza generacja GKS donosowych i z tego względu są rekomendowane one również w leczeniu objawów ocznych ANN [2].

3. Efekt działania dnGKS jest natychmiastowy

Najczęściej działanie donosowych glikokortykosteroidów rozpoczyna się później niż innych leków stosowanych miejscowo, a także leków przeciwhistaminowych. Wynika to z mechanizmów ich działania. Efekty kliniczne obserwowane są po upływie od 3-7 do 36 godzin od pierwszego podania, lecz maksymalna skuteczność występuje po kilku dniach [2].

4. Donosowe glikokortykosteroidy powinny być stosowane doraźnie w przypadku nasilenia objawów choroby

DnGKS stosowane są zarówno u osób z nasilonymi objawami chorobowymi, w tym upośledzoną drożnością nosa, jak i w profilaktyce. Zapobiegawcze, regularne stosowanie donosowo GKS, zmniejsza skutecznie kichanie, zatkanie i świąd nosa oraz wyciek z niego wydzieliny [1].

5. Sterydy donosowe nie powinny być stosowane długotrwale

Dostępne obecnie preparaty do nosa są dobrze tolerowane i można je stosować przewlekle, ponieważ nie powodują zaniku błony śluzowej nosa [1]. DnGKS powinno się stosować regularnie, przez dłuższy czas, gdyż jedynie wtedy mają optymalne działanie przeciwzapalne. Nie są to leki do stosowania doraźnego. Leczenie powinno rozpocząć się co najmniej 10-14 dni przed przewidywaną ekspozycją na uczulający alergen i kontynuowane nawet przez wiele miesięcy (cały okres ekspozycji na alergen) [2].

6. Nowoczesne glikokortykosteroidy stosowane donosowo wywierają działanie systemowe

Nowoczesne GKS stosowane do nosa są w standardowych dawkach pozbawione działania ogólnoustrojowego i mogą być, podobnie jak w astmie, stosowane przewlekle [1]. Systemowa biodostępność najnowocześniejszych glikokortykosteroidów takich jak mometazon, furoinian flutikazonu czy propionian flutikazonu wynosi poniżej 0,5%. Dla porównania, dla budezonidu podawanego donosowo kształtuje się ona na poziomie 33%, a dla beklometazonu – 44% [2].

Liczne badania oraz wieloletnie obserwacje pokazały, iż są to leki bezpieczne, również dla dzieci. Nie mają wpływu na metabolizm kostny (gęstość mineralna kości), nie wpływają na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza, a także nie zaburzają tempa wzrostu dzieci. Nie powodują również wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego [2].

7. Glikokortykosteroidy donosowe są mniej skuteczne niż leki przeciwhistaminowe

GKS stosowane donosowo to podstawowe i najskuteczniejsze leki w leczeniu alergicznego nieżytu nosa (ANN). Jako jedyna grupa terapeutyczna redukują wszystkie objawy zapalenia alergicznego, poprawiając jednocześnie drożność nosa. Wytyczne ARIA 2010 wskazują jednoznacznie na ich wyższość nad lekami przeciwhistaminowymi w terapii ANN. DnGKS są istotnie skuteczniejsze niż donosowe i doustne leki przeciwhistaminowe, a także leki antyleukotrienowe. Są one lekami z wyboru, w przypadkach ANN, w których objawy wpływają na jakość życia pacjenta. U tych osób doustne albo miejscowe leki przeciwhistaminowe mogą być stosowane jako uzupełnienie leczenia, lecz nie zawsze przekłada się to na poprawę efektów terapii [2].

8. Skuteczność terapii dnGKS zależna jest jedynie od dawki

Pełna skuteczność leku podawanego donosowo zależy nie tylko od dawki leku, lecz także od techniki podania, drożności nosa oraz możliwości kontaktu substancji leczniczej z błoną śluzową nosa. Należy poinformować pacjenta, iż w czasie aplikacji końcówka dozownika nie powinna dotykać błony śluzowej przegrody nosa, a oś przechodząca przez dozownik powinna być tak ustawiona, by przechodząc przez boczną przegrodę nosa, skierowana była na wewnętrzny kąt oka. Przed zastosowaniem właściwych leków donosowych, konieczne jest też oczyszczenie nosa z patologicznej wydzieliny, gdyż upośledza ona albo wręcz uniemożliwia kontakt tych leków z błoną śluzowa nosa [1].

9. DnGKS stosowane długotrwale prowadzą do atrofii błony śluzowej nosa

Glikokortykosteroidy stosowane donosowo są to leki bardzo dobrze tolerowane przez pacjentów. Aplikowane prawidłowo nie powodują nawet w wieloletniej obserwacji atrofii śluzówki nosa i nie uszkadzają nabłonka. Korzystnie wpływają na mechanizmy reparacyjne w obrębie błony śluzowej nosa. Uszkodzenia śluzówki nosa, najczęściej w obrębie jego przegrody, zwykle związane są z nieprawidłową aplikacją leku (kierowanie strumienia preparatu na przegrodę) [2].

Literatura:

1. Rapiejko P., Lipiec A. Jak zwiększyć skuteczność działania donosowych glikokortykosteroidów, Alergoprofil 2017 Vol.13 Nr 1
2. Arcimowicz M. Glikokortykosteroidy donosowe: fakty i mity, Alergoprofil 2016 Vol.12 Nr 3