Przyczyna bólu ucha zawsze jest związana z uchem – MIT

Pomimo iż zwykle ból ucha (otalgia) jest kojarzony z zapaleniem, to jego przyczyn może być wiele [1]. W przypadku gdy przyczyna bólu zlokalizowana jest w uchu, ból ten nazywany jest otalgią pierwotną. Z kolei gdy źródło bólu jest umiejscowione poza uchem – mówimy o otalgii wtórnej [2]. Otalgia pierwotna zwykle jest wynikiem zapalenia ucha zewnętrznego albo środkowego. Natomiast przyczyny otalgii wtórnej są bardziej złożone. Nerwy, które zaopatrują również ucho, unerwiają częściowo także szyję, głowę, brzuch i klatkę piersiową [2]. Bólem promieniującym do ucha mogą manifestować się stany zapalne migdałków czy języka, a także choroby zębów, zmiany czy zapalenie w obrębie kręgosłupa szyjnego, a nawet choroby układu sercowo-naczyniowego (tętniak, zawał) [2, 3].

Diagnostyka otalgii zwykle wymaga wykonania specjalistycznych badań – MIT

Ustalenie prawidłowej przyczyny otalgii pierwotnej oraz większości przyczyn otalgii wtórnej rzadko wymaga wykroczenia poza badanie przedmiotowe (w tym otoskopowe) oraz wywiad. Jedynie ból ucha, który utrzymuje się ponad 2 tygodnie, wymaga skierowania pacjenta do dalszej diagnostyki [2]. W przypadku gdy źródło bólu znajduje się w uchu, wynik badania przedmiotowego może być nieprawidłowy. W otalgii wtórnej wyniki badania ucha są zwykle prawidłowe [1].

Obecność bakterii w uchu zewnętrznym świadczy o infekcji – MIT

Liczne bakterie kolonizują przewód słuchowy zewnętrzny. Są to głównie Gram-dodatnie: bakterie tlenowe (S. epidermidis, Corynebacterium sp., α-hemolityczne paciorkowce) oraz beztlenowe (Propionicumacnes, Peptococcus) [4]. Środowisko ułatwiające rozwój bakterii chorobotwórczych to utrata woskowiny, mającej działanie bakteriostatyczne i emulsyfikujące oraz zmiana kwaśnego odczynu przewodu słuchowego w warunkach prawidłowych. Zapalenie ucha zewnętrznego jest wywoływane zwykle przez bakterie, takie jak Pseudomonas aeruginosa, Peptostreptococous oraz Staphylococcus aureus [5]. Określane jest ono jako „ucho pływaka”, gdyż długotrwałe zaleganie wody w przewodzie słuchowym sprzyja maceracji skóry [4, 6]. Ciepły klimat oraz duża wilgotność sprzyjają także zmianie flory bakteryjnej przewodu [4].

Zapalenie ucha występuje częściej u dzieci niż u dorosłych – FAKT

Zarówno ostre zapalenie ucha środkowego (OZUŚ), jak i ostre rozlane zapalenie ucha zewnętrznego (OEAD) najczęściej obserwowane są u dzieci. W przypadku OZUŚ szczyt zachorowań występuje pomiędzy 6. a 12. miesiącem życia, a po ukończeniu 7. roku życia znacznie spada. Zaś OEAD najczęstsze jest u dzieci w 5.–14. roku życia [4, 7].

Zapalenie ucha zwykle występuje zimą – MIT

Ze względu na fakt, że ostre zapalenie ucha środkowego jest poprzedzone w większości przypadków wirusowym nieżytem nosa, to zapadalność na to schorzenie charakteryzuje się zmiennością sezonową, ze szczytem zachorowań w okresie zimowym [7]. Jednak w przypadku zapalenia ucha zewnętrznego najwięcej zachorowań występuje w miesiącach letnich (około 80% zachorowań) [4].

Wystąpienie dolegliwości bólowych ucha wystarcza do stwierdzenia ostrego zapalenia ucha – MIT

Prawidłowe rozpoznanie pełni kluczową rolę w możliwościach zaproponowania właściwej terapii. Do rozpoznania ostrego zapalenia ucha środkowego konieczne jest stwierdzenie 3 elementów: nagłe wystąpienie objawów, dolegliwości bólowe oraz stan zapalny ucha środkowego, a także obecność wysięku w jamie bębenkowej [7, 8]. Na obecność wysięku wskazuje obecność co najmniej jednego z objawów, takich jak: uwypuklenie, ograniczenie ruchomości czy unieruchomienie błony bębenkowej, wyciek z kanału słuchowego zewnętrznego, poziom płynu widoczny za błoną bębenkową [9]. Podstawą ostatecznego rozpoznania zawsze jest obraz otoskopowy [7]. Również w przypadku ostrego rozlanego zapalenia ucha zewnętrznego rozpoznanie zazwyczaj ustalane jest na podstawie typowych objawów (ból, swędzenie, uczucie pełności, zaczerwienienie przewodu bez obrzęku lub z obrzękiem) oraz objawów wziernikowych [4].

Intensywność bólu świadczy o nasileniu zapalenia – MIT

Pacjenci z zapaleniem ucha zewnętrznego skarżą się często na ból ucha z występowaniem bolesności uciskowej. Nasila się on przy manipulacjach w obrębie skrawka ucha i/lub małżowiny usznej. Ból ten może być bardzo silny, mimo że obiektywne objawy zapalenia są mniej nasilone. Ta dysproporcja między objawami przedmiotowymi a podmiotowymi wynika z zapalenia skóry, która wyścieła przewód słuchowy, ściśle związanej z ochrzęstną oraz okostną [5].

Badanie fizykalne pozwala na odróżnienie zapalenia ucha środkowego od zewnętrznego – FAKT

W przypadku zapalenia ucha zewnętrznego przewód słuchowy zewnętrzny jest obrzęknięty i zaczerwieniony. Pociąganie małżowiny usznej albo ucisk na skrawek ucha wywołuje ból. Zaś gdy u pacjenta występuje zapalenie ucha środkowego, to błona bębenkowa jest zaczerwieniona albo matowa oraz nieruchoma podczas otoskopii pneumatycznej [6].

Świąd ucha może być związany z jego stanem zapalnym – FAKT

Stan zapalny oraz obrzęk są przyczyną swędzenia oraz uczucia pełności w uchu, a próby oczyszczania go albo drapania wywołują dalsze uszkodzenia naskórka. Rozwija się pełny obraz ostrego rozlanego zapalenia ucha zewnętrznego z naciekiem zapalnym i obrzękiem, które powodują zwężenie przewodu słuchowego. Im cięższy jest obraz OEAD, tym utrzymuje się wyższe zasadowe pH [4].

Oczyszczenie ucha z zalegającej wydzieliny to element jedynie pielęgnacyjny przy zapaleniu ucha – MIT

Oczyszczenia ucha pod mikroskopem oraz usunięcie zalegającej wydzieliny i złogów to pierwszy krok nie tylko pozwalający na ustalenie rozpoznania, lecz również przyśpieszający gojenie oraz ułatwiający działanie leków podawanych miejscowo [4].