Ze względu na działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne znalazły zastosowanie w łagodzeniu wielu dolegliwości. Warto jednak pamiętać o ograniczeniach jakie niesie ze sobą terapia preparatami stosowanymi doustnie, zwłaszcza gdy są przyjmowane długotrwale.
NLPZ podawane per os są przeciwskazane u chorych z chorobą wrzodową, natomiast w przypadku pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek czy pacjentów z obciążeniem układu sercowo-naczyniowego, należy zachować szczególną ostrożność. Interesującą alternatywą do doustnych NLPZ są preparaty podawane miejscowo na skórę w postaci żelu, kremu czy emulsji. Taka droga podania zapewnia nie tylko skuteczność działania NLPZ, ale również bardzo dobry profil bezpieczeństwa. Wyniki badań klinicznych z ostatnich lat wskazują, iż aktywność przeciwbólowa miejscowych preparatów NLPZ w leczeniu objawów choroby zwyrodnieniowej stawów jest porównywalna z tymi stosowanymi doustnie [1].
Wśród wielu leków dostępnych bez recepty, lekarze i farmaceuci często zalecają produkty zawierające etofenamat jako substancję czynną, uważając je za najskuteczniejsze w łagodzeniu bólu mięśniowo-stawowego. Czy jednak na pewno to preparaty z etofenamatem wykazują największą aktywność przeciwbólową? Czy są pozbawione działań niepożądanych? Jak wygląda ich skuteczność i bezpieczeństwo stosowania w świetle danych z badań klinicznych?
[center][size=30][b][color=#FF0000]MIT[/color][/b][/size]
[b]Preparaty z etofenamatem podawane na skórę są najskuteczniejsze w łagodzeniu dolegliwości bólowych układu mięśniowo-szkieletowego. [/b][/center]
Pacjentom, którym dokuczają bóle mięśniowo-stawowe często rekomendowane są preparaty, do stosowania miejscowo na skórę zawierające w swym składzie etofenamat – lek o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym z grupy NLPZ. Na co dzień można spotkać się z opinią wśród lekarzy czy farmaceutów, że właśnie to ten lek jest najskuteczniejszy w łagodzeniu dolegliwości bólowych. Jednakże, dane naukowe dotyczące skuteczności preparatów z etofenamatem stosowanych miejscowo są bardzo ograniczone i niewystarczające w porównaniu do innych NLPZ. Skuteczność miejscowo stosowanych preparatów NLPZ u pacjentów z ostrymi urazami układu mięśniowo-szkieletowego oceniano w metanalizie przygotowanej przez organizację Cochrane, do której włączono 47 randomizowanych badań klinicznych.
Udowodniono skuteczność działania przeciwbólowego m.in. diklofenaku, ketoprofenu czy ibuprofenu. Jednak w przypadku etofenamatu, dane z badań klinicznych były niewystarczające do porównania jego efektywności z pozostałymi lekami NLPZ [2].
Podobnie w innej metaanalizie oceniającej tym razem skuteczność miejscowych NLPZ w łagodzeniu przewlekłego bólu mięśniowo-szkieletowego (który jest często towarzyszy chorobie zwyrodnieniowej stawów) najlepszej jakości dane uzyskano m.in. dla diklofenaku [3].
[center][size=30][b][color=#008AD1]FAKT[/color][/b][/size]
[b]Etofenamat może wywoływać reakcje fototoksyczne/fotouczuleniowe [/b][/center]
Większość niesteroidowych leków przeciwzapalnych, zwłaszcza podawanych miejscowo na skórę może wywoływać skórne reakcje nadwrażliwości na promieniowanie UV (najczęściej obserwowane po ketoprofenie) [4].
Również w przypadku preparatów do stosowania miejscowego zawierających etofenamat, istnieje ryzyko pojawienia się odczynów fototoksycznych i fotoalergicznych. Pomimo, ograniczonych danych naukowych dotyczących tego leku, opisano kilka przypadków fotokontaktowego zapalenia skóry [5,6,7]. Najprawdopodobniej częste stosowanie miejscowych środków zawierających etofenamat w połączeniu z ekspozycją na słońce może powodować predyspozycję do wystąpienia takich reakcji. Dlatego też, farmaceuta powinien zalecić pacjentowi stosującemu żel/krem z etofenamatem, aby unikał ekspozycji leczonych miejsc na słońce podczas terapii jak i ok. 2 tygodni po jej zakończeniu.
[center][size=30][b][color=#FF0000]MIT[/color][/b][/size]
[b]Etofenamat wykazuje działanie terapeutyczne wyłącznie w miejscu podania [/b][/center]
Większość niesteroidowych leków przeciwzapalnych podawanych miejscowo, działa bezpośrednio w miejscu podania, przenika przez skórę, osiągając stężenia terapeutyczne w jamie stawowej i okolicznych tkankach. Ogólnoustrojowa biodostępność zwykle jest niska i osiąga ok. 4-5% (np. diklofenak). Inaczej jest jednak w przypadku etofenamatu – który wchłania się bardzo dobrze z miejsca podania, dobrze przenika do głębiej położonych tkanek, a także do krwi, osiągając maksymalne stężenie w czasie 12-24 h. Badania wykazały, że ogólnoustrojowa dostępność biologiczna etofenamatu po podaniu na skórę jest wysoka – wynosi ok. 20%, przez co nie można wykluczyć ogólnoustrojowych działań niepożądanych. Ponadto należy pamiętać, że wchłanianie ogólnoustrojowe preparatu może się zwiększyć, jeśli jest on aplikowany na duże powierzchnie ciała bądź jest stosowany przewlekle [8, 9].
[center][size=30][b][color=#FF0000]MIT[/color][/b][/size]
[b]Etofenamat jest jednym z bezpieczniejszych NLPZ stosowanych miejscowo na skórę. [/b][/center]
W porównaniu do innych NLPZ, dostępnych jest niewiele badań klinicznych, które oceniają skuteczność i bezpieczeństwo miejscowego stosowania preparatów z etofenamatem w leczeniu bólu mięśniowo-stawowego. Dodatkowo, spora część z dostępnych danych dotyczy jego działania fotouczulającego. Dlatego, ryzykowne byłoby stwierdzenie, iż etofenamat jest jednym z bezpieczniejszych NLPZ podawanych na skórę.
Należy podkreślić, że z powodu dość wysokiej biodostępności ogólnoustrojowej, nie można wykluczyć wystąpienia ogólnych działań niepożądanych etofenamatu, co wydaje się szczególnie istotne dla pacjentów z czynną chorobą wrzodową czy niewydolnością nerek.
[b][size=12]Piśmiennictwo:[/size][/b]
[list=1]
[size=12][*]Rogers N.V, Rowland K. An alternative to oral NSAIDs for acute musculoskeletal injuries. J Fam Pract 2011;60(3):147-148. [/size]
[size=12][*]Massey T, Derry S, Moore RA, et al. Topical NSAIDs for acute pain in adults. Cochrane Database Syst Rev 2010;(6):CD007402. [/size]
[size=12][*]Derry S et al. Topical NSAIDs for chronic musculoskeletal pain in adults. Cochrane Database Syst Rev 2012; 12;(9):CD007400. [/size]
[size=12][*]Loh TY, Cohen PR. Ketoprofen-induced photoallergic dermatitis. Indian J Med Res. 2016; 144(6): 803–806. [/size]
[size=12][*]Montoro J et al. Photoallergic contact dermatitis due to flufenamic acid and etofenamate. Contact Dermatitis 1997;37(3):139-40. [/size]
[size=12][*]Kerr A et al. Action spectrum for etofenamate photoallergic contact dermatitis. Contact Dermatitis. 2011;65(2):117-8. [/size]
[size=12][*]Sánchez-Pérez J et al. Combined contact and photocontact allergic dermatitis to etofenamate in flogoprofen gel. Am J Contact Dermat. 2001;12(4):215-6. [/size]
[size=12][*]Rannou F. Efficacy and safety of topical NSAIDs in the management of osteoarthritis: Evidence from real-life setting trials and surveys. Semin. Arthritis Rheum. 2016; 45(4): 18-21. [/size]
[size=12][*]Charakterystyka Produktu Leczniczego Traumon 10/2017. [/size]
[/list]
