Łuszczyca to przewlekła choroba zapalna, która może dotyczyć 2-3% populacji [1]. To jedno z najczęściej występujących zaburzeń hiperproliferacyjnych skóry. Mimo, że schorzenie rzadko zagraża życiu, to jednak znacząco obniża jego jakość oraz stanowi poważny problem estetyczny [2]. Na ujawnienie zmian wpływają zarówno czynniki genetyczne, immunologiczne, a także liczne czynniki środowiskowe. Chorobę tę charakteryzują trzy główne patomechanizmy czyli nadmierna proliferacja i nieprawidłowe różnicowanie komórek naskórka tj. keratynocytów oraz stan zapalny. W powstawaniu zmian łuszczycowych istotne znaczenie przypisuje się mechanizmom immunologicznym zależnym od limfocytów T [3]. Jednak nadal nie jest znane zdarzenie lub czynnik wywołujący ich aktywację i przeciwko któremu skierowana jest odpowiedz zapalna [4]. Łuszczyca z podobną częstością występuje u obu płci i może rozpocząć się w każdym wieku, ale jednak u większości osób (około 85%) rozpoczyna się przed 30 rokiem życia [4].

W zdrowym naskórku wędrówka komórek z warstwy postawnej do rogowej trwa 28 dni, natomiast w łuszczycy – 3-4 dni. Naskórek w porównaniu ze skórą zdrową ma objętość od 4 do 6 razy większą [3]. Podstawowym mechanizmem prowadzącym do rozwoju tej choroby jest nadmierna liczba podziałów komórkowych w warstwie postawnej naskórka oraz nieprawidłowy, przyśpieszony cykl dojrzewania keratynocytów [2]. Ich liczba jest zwiększona, a poszczególne komórki są większe [3]. Typowe jest także gromadzenie się w naskórku nacieku zapalnego złożonego z limfocytów, granulocytów i monocytów [2].

Klasyczne miejsca występowania zmian łuszczycowych to łokcie oraz kolana, co tłumaczone jest narażeniem na urazy. U 50-80% pacjentów zmiany zlokalizowane są na owłosionej skórze głowy i często są mylnie rozpoznawane jako łupież [3]. 30-50% chorych posiada zmiany na paznokciach, zazwyczaj obejmujące wiele płytek, częściej rąk niż stóp [3]. U około 30% pacjentów występują także zmiany stawowe [1]. Dodatkowo łuszczyca może stanowić niezależny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych związanych z miażdżycą [5]. Często towarzyszą jej inne przewlekłe stany zapalne, takie jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy zespół metaboliczny [4].

W okresie zaostrzenia zmian skórnych świąd odczuwany jest przez 67-95% chorych, jednak nie jest on typowym objawem towarzyszącym tej chorobie [3].

Kliniczne objawy tej choroby mogą różnić się znacznie u poszczególnych pacjentów, od pojedynczych wykwitów do uogólnionych zmian. Z tego powodu można wyróżnić różne postacie morfologiczne łuszczycy [3]. Czasem objawy chorobowe mogą przypominać zmiany wypryskowe (egzema) czy grzybicę [1].

U dzieci obraz kliniczny tego schorzenia może różnić się od klasycznego obrazu choroby u osób dorosłych [6]. Zmiany chorobowe często mają odmienną lokalizację, częściej niż u dorosłych zajmują one twarz i tzw. okolicę pieluszkową. Nietypowym objawem u dzieci są zmiany linijne na kończynach, które są bardzo oporne na leczenie. Bardzo charakterystyczna dla dzieci jest występująca po ostrych infekcjach paciorkowcowych łuszczyca drobnogrudkowa, która często nie wymaga specjalistycznego leczenia i może samoistnie ustępować na wiele lat [6].

Ta dermatoza jest chorobą uwarunkowaną genetycznie, ale jednak mimo wielu badań nie udało się określić jednego genu warunkującego jej rozwój. Dziedziczenie jej jest wielogenowe. Bez wątpienia za podłożem genetycznym przemawia rodzinne występowanie choroby, ale należy pamiętać, że niekiedy łuszczyca ujawnia tylko u jednej osoby, nie występując u innych krewnych [1].

Do czynników wywołujących łuszczycę zaliczmy niektóre leki oraz infekcje. Do leków, które wywołują lub zaostrzają proces łuszczycowy można zaliczyć betablokery, blokery kanału wapniowego, leki przeciwmalaryczne, lit, inhibitory acetylocholinoesterazy, rzadziej NLPZ. Wśród czynników zakaźnych istotną rolę odgrywają przed wszystkim infekcje paciorkowcowe [1]. Inne czynniki zaostrzające to alkohol, palenie papierosów, stres, hipokalcemia [3].

Ze względu na uwarunkowania gestyczne nie jest możliwe trwałe i całkowite wyleczenie choroby, a jej nawroty niestety są regułą. Ze względu na nieznajomość prawdziwej przyczyny podejmowane leczenie ma charakter wyłącznie empiryczny. Należy wybrać taką metodę leczenia, która z jednej strony umożliwi kontrolowanie przebiegu choroby maksymalnie ograniczając jej negatywny wpływ na życie pacjenta, a z drugiej strony pozwalającą w największym stopniu ograniczyć skutki uboczne długotrwałego leczenia [3]. Leczenie łuszczycy ma na celu ustąpienie zmian klinicznych, zapobieganie powikłaniom prowadzącym do rozwoju ciężkich postaci choroby, utrwalenie remisji, a także przywrócenie sprawności życiowej i zawodowej [3]. Leczenie powinno być dobrane indywidualnie do każdego pacjenta w zależności od stopnia zaawansowania klinicznego [3, 7]. Terapia opiera się na 4 grupach środków leczniczych:

• leki stosowane bezpośrednio na skórę takie jak emolienty, witaminy A i D, kortykosteroidy, ditranol, inhibitory kalcyneuryny,
• fototerapia,
• leki systemowe doustne (metotreksat, kwas retinowy, cyklosporyna),
• leki biologiczne takie jak inhibitory limfocytów T (np. efaizumab) czy anty-TNF (etanercept,infiximab) [7].

W pierwszym etapie terapii (zwykle 1-3dni) stosowane są preparaty keratolityczne, usuwające łuskę, zawierające 5-10% kwasu salicylowego lub mocznika [3]. Nawarstwione łuski na powierzchni zmian utrudniają penetrację leków do głębszych warstw naskórka [2]. Preparaty z kwasem salicylowym nie powinny być stosowane przed terapią preparatami zawierającymi pochodne witaminy D, gdyż powodują jej inaktywację [3]. Istotne jest również, aby nie usuwać nawarstwionych łusek mechanicznie, gdyż może to spowodować wysiew kolejnych zmian łuszczycowych [1].

W drugim etapie leczenia miejscowego wprowadzane są leki redukujące, które bezpośrednio oddziałują na nadmierną proliferację komórek naskórka i hamują stan zapalny (leki zawierające ditranol, dziegcie, analogi witaminy D3, tazaroten oraz kortykosteroidy) [3]. Regularne stosowanie emolientów, które zmniejszają nasilenie złuszczania, świąd, a także istotnie wpływają na liczbę nawrotów, powinno być uzupełnieniem terapii [8].

Kortykosteroidy należą do najczęściej stosowanych leków miejscowych. Są one dobrze tolerowane oraz dają szybką poprawę. Najwyższa skuteczność osiągana jest przy krótkotrwałym, 2-tygodniowym leczeniu silnie działającymi preparatami [3]. Przewlekłe stosowanie wiąże się z ryzykiem tachyfilaksji polegającej na zmniejszaniu się wrażliwości na lek. Jest to związane z wyczerpywaniem się zdolności wiązania leku ze swoistym receptorem. Zjawisko ma charakter odwracalny. Ponadto długotrwale stosowanie tej grupy leków może powodować działania niepożądane takie jak zanik skóry, trądzik posteroidowy, zwiększenie podatności na infekcje [3]. Czasem obserwuje się też „reakcję z odbicia” czyli nawrót ognisk choroby w krótkim czasie po zakończeniu leczenia [8].

Na pogorszenie przebiegu klinicznego schorzenia, wyniki leczenia oraz przyśpieszenie wystąpienia powikłań ze strony układu sercowo-naczyniowego wpływają procesy zapalne, które może nasilać nieodpowiedni styl życia, w tym nieprawidłowy sposób odżywiania się [4]. Wiele danych wskazuje iż zmiana nawyków żywieniowych polegająca na zastosowaniu diety ubogokalorycznej, bogatej w świeże owoce i warzywa czy suplementacja kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3 jest korzystna, a także poprawia przebieg kliniczny tej dermatozy [4].

Pomimo tego, że wiemy coraz więcej o łuszczycy, pojawia się też wiele nieprawidłowych informacji. Wiedza farmaceutów może wpływać na zwiększenie świadomości pacjentów, których dotyka do schorzenie, a w konsekwencji prowadzić do bardziej efektywnego leczenia.

Pamiętajmy także, że chorzy poza długotrwałym leczeniem, muszą znosić dyskomfort psychiczny związany z uczuciem napiętnowania, a stres towarzyszący, m.in. przebywaniu w miejscach publicznych, może nasilać objawy choroby.

1. Narbutt J. Tak, leczę łuszczycę
2. Krajewska J. Pielęgnacja skory w łuszczycy
3. Romańska-Gocka K. Farmakoterapia łuszczycy
4. Stawczyk M., Szczerkowska-Dobosz A., Komorowska O.,Dobosz M., Maciejewska-Radomska A Znaczenie diety w łuszczący-przewleklej układowej chorobie zapalnej
5. Szczerkowska-Dobosz A., Komorowska O. Łuszczyca i miażdżyca-związek nieprzypadkowy
6. Wolska H. Leczenie łuszczycy u dzieci-komentarz
7. Bęćkowski M., Szwed H. Choroba wieńcowa widziana przez pryzmat łuszczycy
8. Rozpoznawanie łuszczycy i terapia w POZ