Pierwsze polskie rekomendacje dotyczące środków na ząbkowanie. Lidokaina jako jeden z niezalecanych składników

Polscy eksperci z zakresu stomatologii dziecięcej, neonatologii i pediatrii wydali w tym roku pierwsze polskie, wspólne stanowisko dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności stosowania środków na ząbkowanie u dzieci. W swoich rekomendacjach wskazują oni, że wiele produktów przeznaczonych dla dzieci zawiera substancje mogące być dla nich szkodliwe. Dotyczy to m.in. lidokainy, alkoholu, czy sacharozy. Jednocześnie wymieniają oni substancje znajdujące się w preparatach na ząbkowanie, które charakteryzują się wysoką skutecznością terapeutyczną przy jednoczesnym zachowaniu ich wysokiego profilu bezpieczeństwa. Mowa tu, m.in. o kwasie hialuronowym, ksylitolu, czy substancjach pochodzenia naturalnego, jak ekstrakt z rumianku, czy z aloesu [1].

Ząbkowanie wiąże się występowaniem wielu przykrych objawów, które mogą wywoływać dyskomfort u dziecka (fot. Shutterstock).

Substancje zawarte w preparatach na ząbkowanie mogące mieć szkodliwy wpływ na zdrowie dziecka

Eksperci w najnowszym stanowisku wskazują, że wśród substancji wchodzących w skład preparatów na ząbkowanie znajdują się takie, które mogą być potencjalnie szkodliwe dla dziecka. Można w tym miejscu wymienić, m.in.:

Lidokainę: jej stosowanie u dzieci może wywołać wystąpienie takich działań niepożądanych jak drgawki, pobudzenie, dezorientacja, zaburzenia widzenia, uszkodzenie słuchu, czy nawet depresję oddechową. Z tego względu FDA (Agencja Żywności i Leków) nie rekomenduje stosowania środków z lidokainą na błonę śluzową jamy ustnej u dzieci [1]. Co więcej, wskazuje się na brak jednoznacznych dowodów na to, że lidokaina może być skuteczna w rozwiązywaniu problemów z ząbkowaniem [2];
Alkohol: może on wpływać drażniąco na błonę śluzową jamy ustnej. Co więcej, poprzez zwolnione u dzieci procesy metabolizmu, a także niedorozwój narządów wewnętrznych, nawet niewielka ilość alkoholu może pozostawać w ich organizmie przez długi czas. Może to negatywnie wpływać na ich rozwój [2];
Sacharozę: wpływa na zwiększenie ryzyka rozwoju próchnicy;
Salicylan choliny: jego stosowanie u dzieci wiąże się z ryzykiem wystąpienia zespołu Rey’a [1].

Substancje pożądane znajdujące się w preparatach na ząbkowanie:

Zespół ekspertów w najnowszych rekomendacjach wskazał także substancje, wchodzące w skład preparatów na ząbkowanie, których stosowanie u dzieci jest bezpieczne, a przy tym skuteczne. Możemy tutaj wyróżnić:

Kwas hialuronowy i jego sól sodową: wykazuje działanie przeciwbakteryjne oraz przeciwzapalne. Poprzez zdolność do tworzenia błony ochronnej, ma właściwości regenerujące i przyspieszające gojenie. Jest w pełni bezpieczny do stosowania u niemowląt [1,2];
Ksylitol: stanowi substytut sacharozy. W przeciwieństwie do niej posiada zdolność do hamowania wzrostu bakterii próchnicotwórczych. Co więcej, przeciwdziała wystąpieniu próchnicy również poprzez pobudzenie wydzielania śliny [1];
Propolis: zmniejsza liczbę bakterii próchnicotwórczych, a także płytki nazębnej u dzieci. W połączeniu z ksylitolem wykazuje działanie synergistyczne. Niestety posiada potencjał alergizujący [2];
Wyciągi roślinne posiadające szereg pożądanych właściwości:
- rumianek: wykazuje właściwości antyseptyczne, przeciwzapalne oraz osłaniające błonę śluzową jamy ustnej;
- prawoślaz lekarski: działa przeciwbakteryjnie wobec patogenów próchnicotwórczych;
- aloes: ma właściwości nawilżające i działa regenerujące na błonę śluzową jamy ustnej [2].

Przykre objawy ząbkowania u dzieci

Proces ząbkowania jest procesem złożonym. Obejmuje on nie tylko samo wyrzynanie się zęba, ale i wszystkie zdarzenia następujące bezpośrednio przed nim jak i po nim [3]. W czasie ząbkowania dochodzi do nagromadzenia się licznych komórek zapalnych w tkankach znajdujących się w obrębie wyrzynającego się zęba. Uwalniane są wówczas liczne mediatory prozapalne, w tym histamina, prostaglandyny, leukotrieny. Skutkiem tego jest pojawienie się stanu zapalnego, obrzęku, zaczerwienienia i charakterystycznego dla ząbkowania świądu w obrębie wyrzynającego się zęba [1].

Ząbkowaniu towarzyszy także szereg objawów ogólnoustrojowych. Wśród nich należy wymienić, m.in. rozdrażnienie, niepokój, problemy z zasypianiem, podwyższoną temperaturę ciała (do 38°C), czy utratę apetytu [1].

Proces ząbkowania wiąże się występowaniem wielu przykrych objawów, które mogą wywoływać dyskomfort u dziecka. Rodzice, chcąc im zaradzić, stosują wiele metod, zarówno farmakologicznych jak niefarmakologicznych. Niestety, niektóre z nich mogą okazać się szkodliwe dla dziecka. Co zatem warto stosować? Zespół polski ekspertów w najnowszych rekomendacjach potwierdził zasadność aplikacji środków niezawierających w składzie miejscowych anestetyków, takich jak lidokaina. Co więcej, prowadzone badania potwierdziły, że wykorzystanie metod niefarmakologicznych z preparatami zawierającymi hialuronian sodu (sól sodowa kwasu hialuronowego) jest skuteczniejsze niż zastosowanie środka zawierającego w składzie środek znieczulający miejscowo [2].

autor: mgr farm. Maciej Birecki

MATERIAŁ PRZEZNACZONY DLA ŚRODOWISKA FARMACEUTYCZNEGO I MEDYCZNEGO

Bibliografia:

Olczak-Kowalczyk D, Jackowska T, Helwich E, Mirowska-Guzeł D, Turska-Szybka A. Stanowisko Polskich Ekspertów dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności składników obecnych w środkach medycznych używanych podczas ząbkowania dziecka. Przegląd Pediatryczny 2022; 51 (2): 73-79.
Kurkiewicz J, Białoszewska K, Olczak-Kowalczyk D. Środki miejscowe łagodzące dolegliwości towarzyszące wyrzynaniu zębów mlecznych- przegląd produktów dostępnych na polskim rynku. Nowa Stomatologia 2021; 26 (1): 3-9.
Olczak- Kowalczyk D, Boguszewska-Gutenbaum H, Janicha J, Turska-Szybka A. Wybrane zagadnienia związane z wyrzynaniem zębów mlecznych. Nowa Stomatologia 2011; 2 (73-76).