[b]1. Aspiryna[/b]
Od zarania dziejów zagadnienie leczenia bólu stanowi istotną część medycyny [1]. Historia aspiryny rozpoczęła się cztery wieki przed nasza erą, gdy lekarze i uzdrowiciele poszukiwali panaceum na dolegliwości bólowe i gorączkę. Jednym z nich był Hipokrates, który swoim pacjentom aplikował wywar z kory i żółtych wierzbowych liści [2]. Minęły wieki i Feliks Hoffman, chemik pracujący dla firmy Bayer, szukając nowych leków przeciwbólowych, działających podobnie do kwasu salicylowego, ale pozbawionych działania drażniącego w dotychczasowy sposób śluzówki żołądka, dokonał syntezy chemicznie stabilnego kwasu acetylosalicylowego [1, 2]. W 1899 lek ten został wprowadzony na rynek w postaci proszku pod nazwą aspiryna. Pięć lat później przybrała ona formę tabletki, a jej produkcja w pierwszym roku wyniosła 26 ton. Aspiryna to pierwszy w historii medycyny lek przeciwbólowy otrzymany całkowicie syntetycznie, i uważa się, że od tego momentu datuje się początek przemysłu farmaceutycznego [1].
[b]2. Fenol[/b]
Ciężko uwierzyć, ale jeszcze w drugiej połowie XIX wieku zapachem, który zwykle towarzyszył chirurgom na oddziałach szpitalnych, a nawet w domach ich pacjentów, był zapach ropy. Personel medyczny przyczyny swoich niepowodzeń podczas zabiegów nie wiązał z brudnymi dłońmi czy narzędziami. Lister, profesor chirurgii, prowadził badania nad ropieniem ran, stanami zapalnymi oraz śmiertelnością, której przyczyną były zanieczyszczone rany [3]. Stwierdził on, że infekcje w otwartych ranach mają podobne podłoże do procesu fermentacji opisanego przez Pasteura. W 1865 roku Lister zaczął używać kwasu karbolowego czyli fenolu do odkażania rąk, narzędzi podczas zabiegów operacyjnych oraz używał go również do nasączania opatrunków. Spowodowało to spadek śmiertelności z powodu zakażeń pooperacyjnych [4], Nie spotkało to się wówczas z entuzjazmem ani lekarzy, którzy krytycznie podeszli do tej nowości, ani pielęgniarek, które buntowały się przeciwko jego „zwariowanej czystości” [3, 4].
[b]3. Insulina[/b]
Insulina to z pewnością jedno z najważniejszych odkryć współczesnej medycyny. Do jej odkrycia doprowadziło wiele czynników, między innymi: lata pracy setek naukowców nad cukrzycą i trzustką, rozwój endokrynologii jako dziedziny badań naukowych, osiągnięcia w chemii, które doprowadziły do opracowania metody szybkich i dokładnych badań krwi. Odkrycie insuliny w latach 1921-22 na Uniwersytecie w Toronto było jednym z najbardziej spektakularnych wydarzeń w historii medycyny [5]. Wcześniej leczenie cukrzycy polegało głównie na zastosowaniu głodówki [6]. Po podaniu insuliny, wychudzeni, zapadający w śpiączkę pacjenci, wracali do życia. Niesamowite efekty po jej zastosowaniu sprawiły, że stała się prawdziwą sensacją i była traktowana jako cud ówczesnej medycyny, eliksir życia dla milinów ludzi na całym świecie [5]. Przygotowanie insuliny na skalę przemysłową zostało powierzone firmie farmaceutycznej Eli Lilly and Company i od 1923 roku insulina była produkowana w praktycznie nieograniczonych ilościach, a cukrzyca przestała być chorobą śmiertelną [5, 6].
[b]4. Penicylina[/b]
Antybakteryjne właściwości pleśni były znane już w XVII wieku, kiedy rany opatrywano mieszaniną powstałą na bazie spleśniałego chleba i pajęczyny. Jednak dopiero w 1928 roku Alexander Fleming odkrył pierwszą w historii substancję, zapoczątkowującą erę antybiotyków. Miał on wielką intuicję oraz ogromne szczęście. Gdy po urlopie powrócił do przerwanych badań na gronkowcach, zauważył, że na jednej z szalek (przeznaczonych do utylizacji) nastąpił wykwit pleśni błękitnej Penicilium notatum, a część wyhodowanej kolonii, która znajdowała się w przestrzeni otaczającej grzybnię, uległa dezintegracji. Początkowo były trudności z wyizolowaniem substancji czynnej odpowiadającej za właściwości lecznicze pleśni. Udało się to dopiero 10 lat później. Zastosowanie penicyliny do leczenia zakażeń ropnych, które były wywołane przez gronkowca złocistego, stało się modelem nowoczesnej antybiotykoterapii, jako najważniejszej metody zwalczania zakażeń, które były wywołane przez drobnoustroje chorobotwórcze [7].
[b]5. Chlorpromazyna[/b]
Szereg często przypadkowych odkryć doprowadziło do syntezy oraz zastosowania chlorpromazyny (CPZ). W połowie XX wieku Henri Laborit pracował nad lekami antyhistaminowymi z grupy fenotiazyn, który potęgowałyby działanie anestetyczne podczas operacji. Zaobserwował on, że niektórzy z jego chirurgicznych pacjentów po podaniu fenotiazyn stają się obojętni, znacznie spokojniejsi i zrelaksowani [8]. Paul Charpentier, szukając na prośbę Laborita związków o podobnej budowie chemicznej oraz silniejszym działaniu, zsyntetyzował w 1951 roku chlorpromazynę (RP 4560) [9]. Laborit sądził, że 4560 R może być związkiem przydatnym w psychiatrii do wprowadzania w sztuczną hibernację, która była chętnie stosowana w chorobach psychicznych oraz stanach wyczerpania [8, 9]. Chlorpromazyna zainicjowała „erę leków psychotropowych”. Leki neuroleptyczne, w świadomości społeczeństwa, ponownie uczyniły szpital psychiatryczny instytucją medyczną [8]. Od wynalezienia chlorpromazyny rozpoczęło się opracowywanie skutecznej farmakoterapii schizofrenii i innych zaburzeń psychotycznych [10].
[b]Literatura:[/b]
[list=1]
[*]Główczewska-Siedlecka E., Mądra-Gackowska K., Nowacka K., Kędziora-Kornatowska K. Historia i rozwój leczenia bólu- przegląd wiedzy na temat postępowania analgetycznego od starożytności do czasów współczesnych
[*]Siemiński P. Aspiryna 115 lat od odkrycia
[*]Thorwald J. Stulecie chirurgów
[*]Gill P. 50 faktów z historii medycyny
[*]Bliss M. Chwały wystarczy dla wszystkich. Historia odkrycia insuliny
[*]Historia insuliny http://cukrzycapolska.pl/cukrzyca/historia-cukrzycy/historia-insuliny/
[*]Ubysz J., Tobiasz E. Penicylina – pleśń która ratuje życie
[*]Kapusta A. Psychiatria XX wieku w Europie Zachodniej i USA
[*]Kujawski R. Początki leczenia chlorpromazyną w polskiej psychiatrii
[*]Glick I.D, Erid D. Nowe leki przeciwpsychotyczne
[/list]
