Celem leczenia hipotensyjnego jest nie tylko obniżenie ciśnienia tętniczego oraz minimalizacja ryzyka chorób krążenia, lecz także dobra jakość życia. Idealny lek hipotensyjny powinien być skuteczny, bezpieczny, z prostym dawkowaniem, a także zapewniać całodobową kontrolę ciśnienia tętniczego. Nie powinien on wpływać na sprawność, fizyczną, emocjonalną, psychiczną i intelektualną. W celu ograniczenia działań ubocznych leków istotna jest zmiana stylu życia: normalizacja masy ciała, modyfikacja zwyczajów żywieniowych, wysiłek fizyczny, rzucenie palenia tytoniu [1]. Najczęściej występujące działania niepożądane przy stosowaniu leków hipotensyjnych to:
[h4]1. Hipokaliemia[/h4]

To jedno z najczęstszych działań niepożądanych leków hipotensyjnych. Jest ona konsekwencją utraty jonów potasu wraz z moczem. Hipokaliemia towarzyszy zwiększonemu wydalaniu wody i sodu na skutek zahamowania wchłaniania zwrotnego jonów potasu w trakcie leczenia diuretykami tiazydowymi oraz diuretykami pętlowymi. Do konsekwencji nieleczonej i nierozpoznanej hipokaliemi należą zaburzenia rytmu serca, udar mózgu, a także nagła śmierć sercowo-naczyniowa. Zmniejsza ona również skuteczność leczenia hipotensyjnego [1].
[h4]2. Hiperkaliemia[/h4]

Należy do najistotniejszych działań niepożądanych związanych ze stosowaniem spironolaktonu, eplerenonu, a także rzadziej sartanów i inhibitorów ACE. Większe ryzyko wystąpienia hiperkaliemii występuje u pacjentów z niewydolnością nerek oraz cukrzycą. Polekowa hiperkaliemia trudno poddaje się farmakologicznemu leczeniu [1].
[h4]3. Zaburzenia metaboliczne[/h4]

W przebiegu leczenia β-adrenolitykami oraz diuretykami obserwuje się zaburzenia gospodarki lipidowej (wzrost całkowitego stężenia cholesterolu, trójglicerydów, cholesterolu LDL, spadek stężenia cholesterolu HDL), a także gospodarki węglowodanowej (insulinoopornosć albo wzrost stężenia glukozy) [1]. U pacjentów leczonych diuretykami tiazydowymi i pętlowymi dodatkowym problemem metabolicznym jest ryzyko hiperurykemii i dny moczanowej [1].
[h4]4. Dysfunkcja seksualna[/h4]

U pacjentów stosujących diuretyki, spironolakton, β-adrenolityki oraz α-adrenolityki dotkliwym problemem są działania uboczne w postaci zaburzeń erekcji i obniżenia libido [1]. β-adrenolityki (głównie starsze, nieselektywne), hamując układ współczulny, blokują rozkurcz ciał jamistych prącia, a także działają depresyjnie i uspokajająco, co wpływa na obniżenie libido. Tiazydy nie tylko zmniejszają opór obwodowy, lecz także obniżają stężenie cynku, który jest niezbędny do syntezy testosteronu [1].
[h4]5. Obrzęki[/h4]

Obrzęki kończyn dolnych, szczególnie w okolic kostek, to częsty objaw niepożądany obserwowany u pacjentów leczonych dihydropirydynowymi antagonistami wapnia [1,2]. Przyczyną obrzęków, podobnie jak zawrotów i bólów głowy, zaczerwienienia skóry twarzy oraz okolicy dekoltu, hipotonii, uderzeń gorąca, jest wpływ tych leków na naczynia krwionośne. Obrzęki te nie są związane z niewydolnością krążenia i z tego względu nie poddają się leczeniu diuretykami [1]. Zaobserwowano, iż równoczesne stosowanie sartanów albo inhibitorów konwertazy angiotensyny zmniejsza nasilenie i częstość obrzęków [2].
[h4]6. Zaburzenia rytmu serca oraz przewodnictwa w sercu[/h4]

W czasie terapii ß-adrenolitykami, a także niedihydropirydynowymi antagonistami wapnia (diltiazem, werapamil) wystąpić mogą zaburzenia rytmu serca oraz przewodnictwa w sercu. Terapia skojarzona tych dwóch grup leków jest niewskazana ze względu na duże ryzyko skutków ubocznych [1].
[h4]7. Kaszel oraz nasilenie bronchospazmu[/h4]

Męczący, suchy i nieproduktywny kaszel to najczęstsze działanie niepożądane inhibitorów konwertazy angiotensyny [1]. Powstawanie kaszlu jest konsekwencją mechanizmu działania tych leków, zwiększenia stężenia bradykininy i substancji P w oskrzelach na skutek hamowania ACE [1,2].

U pacjentów z astmą albo POChP ostrożnie należy stosować ß-adrenolityki, a także diuretyki. Blokada receptorów ß2 w oskrzelach (dotycząca głównie nieselektywnych ß-adrenolityków), może powodować nasilenie obturacji. Diuretyki zwiększają produkcję przez gruczoły tchawiczo oskrzelowe wydzieliny, ale jednak nie stanowią istotnego zagrożenia w tych schorzeniach. Choć lepiej stosować mniejsze dawki oraz zachować szczególną ostrożność u pacjentów z zaostrzeniem POChP i niewydolnością oddechową [1].
[h4]8. Zaburzenia hormonalne[/h4]

Zaburzenia hormonalne mogą pojawić się podczas terapii diuretykami, które poprzez zbyt gwałtowną diurezę przyczyniać się mogą do zmniejszenia ukrwienia nerek i filtracji kłębuszkowej. Najczęściej objawy te występują u pacjentów leczonych antagonistami aldosteronu. Spironolakton może być przyczyną ginekomastii u mężczyzn oraz zaburzeń miesiączkowania u kobiet [2]. Stosowanie antagonistów wapnia również może prowadzić do zaburzeń endokrynologicznych. U pacjentów leczonych lekami z tej grupy (diltiazem, werapamil) odnotowano przypadki ginekomastii. Werapamil może prowadzić do zwiększenia stężania prolaktyny w surowicy krwi, które najczęściej przebiega bezobjawowo [2].

Bibliografia:

• Martynowicz H., Szuba A. Najczęstsze działania niepożądane leków hipotensyjnych- jak sobie z nimi radzić?, Medycyna po Dyplomie Vol.20/nr9/2011
  
• Wojtaszek B., Korzeniowska K., Jabłecka A. Działania niepożądane leków hipotensyjnych zarejestrowane przez Regionalny Ośrodek Monitorowania Działań Niepożądanych Leków w Poznaniu
  

_____________________________________________________
Zacytuj ten artykuł jako:

• Agnieszka Skrzetuszewska, 8 najczęstszych działań niepożądanych leków na nadciśnienie, MGR.FARM