Wapń stanowi aż 1,9% suchej masy ciała człowieka, co przekłada się na fakt, iż jest to makroelement, którego w ludzkim organizmie jest najwięcej. Ok. 99% wapnia zdeponowane jest w postaci hydroksyapatytu w kościach, przez to stają się one jego głównym rezerwuarem. Ponadto, wapń wchodzi w skład zębów (ok. 0,5%), tkanek miękkich (0,45%), a także znajduje się on w osoczu i w płynie pozakomórkowym. Co więcej, pierwiastek ten pełni szereg niezwykle istotnych funkcji dla całego organizmu. Do najważniejszych z nich należy przede wszystkim zaliczyć udział w przewodnictwie nerwowym i sygnalizacji wewnątrzkomórkowej, a także odpowiedzialność za kurczliwość mięśni. Dobowe zapotrzebowanie na wapń wynosi ok. 0,8-1,2 g i zazwyczaj jest ono zapewniane poprzez dietę. Zdarzają się jednak stany, gdy dzienne spożycie wapnia powinno być większe. Czy do takich należy zaliczyć, m.in ciążę i laktację? Ile tego makroelementu powinno się znaleźć w diecie ciężarnych oraz dlaczego jest on w ich przypadku tak bardzo istotny?

Spadek całkowitego stężenia wapnia w ciąży

W trakcie ciąży, a także laktacji, całkowite stężenie wapnia w organizmie ulega zmniejszeniu. Dzieje się tak z kilku powodów. Jednym z nich jest wzrost objętości osocza, a także intensywniej zachodzący proces przesączania kłębuszkowego. Drugim z powodów takiego stanu rzeczy jest zmniejszenie gęstości kości u ciężarnych, a to ze względu na konieczność tworzenia przez organizm rezerwuaru wapnia dla wzrastającego dziecka. Najintensywniejsza aktywność osteoklastyczna następuje w III trymestrze ciąży, gdyż dziecko w tym czasie potrzebuje pobrać od matki aż ok. 25 g wapnia! Organizm kobiety zaspokaja tę potrzebę poprzez nawet dwukrotny wzrost wchłaniania tego pierwiastka w jelitach, a także poprzez jego aktywny transport do łożyska.

Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia nadmiernej mineralizacji kości, kobiety w ciąży (szczególnie w III trymestrze) powinny przyjmować dodatkowe ilości witaminy D3, która jest niezbędna do prawidłowego wchłaniania wapnia z jelit. Fizjologiczne działania podjęte przez organizm kobiety zapewniają odpowiednie ilości wapnia dla wzrastającego dziecka. Czy w związku z tym ciężarna powinna suplementować dodatkowe ilości tego pierwiastka? Odpowiedź brzmi: nie. Dzienne zapotrzebowanie kobiety w ciąży nie różni się w żaden sposób od zapotrzebowania każdej innej dorosłej kobiety i wynosi ok. 1,0-1,2 g. Powinno one być zaspokajane poprzez dobrze zbilansowaną dietę. Warto przy tym zaznaczyć, że spożycie dodatkowych ilości tego pierwiastka nie zapobiegnie spadkowi gęstości kości, gdyż jest to proces fizjologiczny, który cofa się po okresie laktacji.

Stężenie wapnia, a stan przedrzucawkowy

Zbyt mała podaż wapnia dostarczana wraz z dietą u kobiet w ciąży predysponuje do zwiększonego ryzyka wystąpienia u niej stanu przedrzucawkowego oraz rozwoju nadciśnienia tętniczego. Jednak, wskazuje się, że u zdrowych kobiet wystarczającym środkiem zapobiegawczym przed pojawieniem się tych stanów chorobowych jest odpowiednio zbilansowana dieta.

Suplementacja preparatami zawierającymi wapń w ciąży

W okresie ciąży suplementacja preparatami zawierającymi wapń nie jest zalecana, gdyż dzienna dawka tego makroelementu powinna być zaspokajana dobrze ułożoną dietą. Z tego względu dodatkowe spożycie wapnia powinno następować tylko i wyłącznie na wyraźne polecenie lekarza prowadzącego ciąże. Podjęcie takiej decyzji powinno mieć miejsce na podstawie analizy nawyków żywieniowych pacjentki jak i występujących u niej schorzeń, w tym w szczególności nadciśnienia tętniczego. Ponadto, lekarz przed zleceniem suplementacji preparatami z wapniem powinien skierować pacjentkę na badania, które wykażą całkowite stężenie tego makroelementu. Dopiero po uzyskaniu pełnego obrazu dotyczącego zapotrzebowania na wapń danej pacjentki, lekarz może zalecić dodatkową suplementację wapniem.

Przyjmowanie suplementów zawierających wapń “na własną rękę” przez kobiety w ciąży może prowadzić do znacznego przedawkowania tego makroelementu, co może skutkować wystąpieniem zaburzeń żołądkowo-jelitowych, takich jak biegunki, wzdęcia, czy zaparcia. W przypadku znacznego przekraczania zalecanej, dziennej dawki wapnia (powyżej 2500 mg na dzień) może dojść do hiperkalcemii. Taki stan objawia się jako wielomocz, osłabienie mięśniowe, a trwający przewlekle może prowadzić do uszkodzenia nerek.

Właściwa podaż wapnia wraz dietą w okresie ciąży jest niezwykle ważna dla wzrastającego dziecka. Ponadto, zaspokojenie dziennego zapotrzebowania tego makroelementu gwarantuje, że nie dochodzi do nadmiernej demineralizacji kości u przyszłej mamy. Natomiast dodatkowa jego suplementacja jest wskazana tylko i wyłącznie na wyraźne zalecenie lekarskie. Samodzielne przyjmowanie preparatów z wapniem może prowadzić do jego przedawkowania i związanych z tym przykrych skutków ubocznych.