Dziękuję Panu za słowa uznania i podkreślenie wartości książki „Leki sieroce w doli i niedoli”. Jest to pierwsza na świecie książka ukazująca zaangażowanie ludzi w proces powstania idei leków sierocych, oraz wytyczenie dróg prowadzących do odkrycia leków sierocych. Ukazuje też problemy społeczno-ekonomiczne związane ze stosowaniem leków sierocych. W tej książce opisano również problemy związane z leczeniem „chorób zaniedbanych” i znaczenie leków sierocych w leczeniu tych schorzeń.

Nadrzędny celem napisania tej książki było danie chorym na choroby rzadkie nadziei na możliwość uzyskania dla nich leku sierocego, który wyleczy ich chorobę. Chciałem również ukazać chorym, że ich cierpienie nie pójdzie na marne i przysłuży się do kształtowania postępu terapeutycznego. Dawniej chorzy na choroby rzadkie byli pozostawieni swojemu losowi. Dzisiaj każdy chory na chorobę rzadką to skarb, który należy dokładnie przebadać. To właśnie szczegółowym badaniom procesów chorobowych u chorych na choroby rzadkie opracowano nowe leki sieroce. Cały postęp terapeutyczny osiągnięty w okresie ostatnich 30 lat zawdzięczamy lekom sierocym. Dzięki lekom sierocym zatrzymano epidemię HIV/AIDS, wdrożono nowe metody leczenia nowotworów i innych chorób przeciwciałami monoklonalnymi, wdrożono leczenie nowotworów lekami z grupy tyrfostin (Gleevec), opracowano nowe leki sieroce do leczenia gruźlicy opornej na dotychczas stosowne leki, wprowadzono leki do leczenia zaburzeń metabolicznych, leki sieroce do leczenia chorób układu krwiotwórczego, a także pierwszy lek sierocy do genoterapii wrodzonej chylomikronemii. W tej książce chciałem ukazać, że każdy chory na chorobę rzadko występującą może być dumny, że pośrednio lub bezpośrednio przyczynia się do kształtowania postępu terapeutycznego.

Trudno odpowiedzieć na to pytanie. Najpierw trzeba było zebrać materiały. Później opracować zarys układu książki i następnie przystąpić do pisania. Książka była pisana z długimi przerwami. Wszystko razem trwało kilka lat. W wielu przypadkach opisy dotyczyły znanych firm. Żeby nie było posądzeń o stronniczość, książkę wydałem z własnych oszczędności i nie korzystałem z dotacji od sponsorów lub z opłat za reklamy. Cieszę się, że książka „Leki sieroce w doli i niedoli” spotkała się z dużym zainteresowaniem.

Leki sieroce są drogie, a leczenie kosztowne. Zdobycie leku do leczenia choroby rzadkiej jest trudne i powiązane z możliwościami pokrycia kosztu leku z budżetu państwa. Ze względu na ograniczone środki przeznaczone na finansowanie służby zdrowia przy ustalaniu wydatków na leki sieroce ścierają się dwa przeciwstawne poglądy społeczno- polityczne tj. elitaryzm i egalitaryzm. Zwolennicy zasad egalitaryzmu wskazują na konieczność zapewnienia obywatelom równego dostęp do środków finansowych przeznaczonych na leczenie. Duże wydatki na leki sieroce ograniczą pomoc finansową w zakupie leków innym chorym na choroby występujące powszechnie. W takich przypadkach należy się zastanowić czy przyznanie większej pomocy finansowej na leki sieroce dla chorych na choroby rzadkie jest odstępstwem od egalitaryzmu i tworzenie elitarnej grupy chorych na choroby rzadkie? Przy takich kontrowersjach trzeba przyjąć egalitaryzm w formie uszlachetnionej, który zapewnia równość obywateli przez pomaganie słabszym. Przez jakiś czas koszty leków sierocych będą jeszcze wysokie. Ale „życie” leków sierocych jest krótkie i w krajach UE trwa 10 lat. Po tym okresie stają się zwykłymi lekami, które mogą być wytwarzane w postaci leków odtwórczych (generyków). Wytwarzanie leków generycznych leków sierocych znacznie obniży ich cenę i koszty leczenia.

Lenalidomid (Revlimid) jest lekiem o szerokim zakresie działania. Lenalidomid hamuje proliferację limfocytów przez wiązanie się z cereblonem będącym białkiem regulatorowym w procesie ubikwitynacji i degradacji czynników transkrypcyjnych w komórkach limfatycznych. W szczególności lenalidomid hamuje proliferację niektórych nowotworowych komórek hematopoetycznych (w tym komórek szpiczakowych i tych z delecjami w obrębie chromosomu 5), zwiększa odporność́ komórkową zależną od komórek T i komórek typu Natural Killer (NK) oraz zwiększa liczbę̨ komórek NKT (komórki NK-limfocytów T) hamuje angiogenezę przez hamowanie migracji i adhezji komórek śródbłonka i tworzenia mikronaczyń, zwiększa wytwarzanie hemoglobiny płodowej przez hematopoetyczne komórki macierzyste CD34+ oraz hamuje wytwarzanie cytokin prozapalnych (np. TNF-α i IL-6) przez monocyty. Mimo szerokiego zakresu działania, lek ten jest stosowany obecnie w leczeniu pacjentów z nieleczonym uprzednio szpiczakiem mnogim, którzy nie kwalifikują się do przeszczepu, lub w skojarzeniu z deksametazonem jest wskazany do leczenia dorosłych pacjentów ze szpiczakiem mnogim, u których stosowano uprzednio co najmniej jeden schemat leczenia.

Ponadto jest wskazany do leczenia pacjentów z anemią zależną od przetoczeń w przebiegu zespołów mielodysplastycznych o niskim lub pośrednim-1 ryzyku, związanych z nieprawidłowością cytogenetyczną w postaci izolowanej delecji 5q, jeżeli inne sposoby leczenia są niewystarczające lub niewłaściwe. Jest również stosowany w leczeniu dorosłych pacjentów z nawracającym lub opornym na leczenie chłoniakiem z komórek płaszcza.

Leki przeciwnowotworowe, które można zastosować w leczeniu wielu różnych nowotworów wykazują jednocześnie szeroki zakres działań niepożądanych co ogranicza ich możliwość zastosowania terapeutycznego. Zakres działań niepożądanych leków ukierunkowanych na konkretny typ nowotworu jest mniejszy i stosownie tych leków jest bardziej bezpieczne.

Leki ukierunkowane na konkretny typ nowotworu, będą miały większe zastosowanie, ze względu na mniejszy zakres działań niepożądanych.

Każda choroba występująca rzadko jest dużym nieszczęściem dla chorego, dla rodziny i dla osób najbliższych choremu. Każdy chory na chorobę rzadką oczekuje pomocy.

Istnieje pilna potrzeba odkrycia leków sierocych do leczenia osób chorych na choroby rzadkie, których głównym objawem są stany porażenia mięśni szkieletowych, uniemożliwiających poruszanie się. Taką chorobą jest np. paraliż czterokończynowy pourazowy (tetraplegia). Powstaje na skutek uszkodzenia rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym. Może wystąpić u dzieci i u dorosłych po nieudanym skoku do wody, w wyniku katastrofy komunikacyjnej, upadku z wysokości, urazów sportowych (np. po nieudanym skoku narciarskim) lub z innych przyczyn. W wyniku tych uszkodzeń, dochodzi do przerwania nerwów ruchowych i braku możliwości przekazywania impulsów nerwowych z ośrodkowego układu nerwowego do mięśni szkieletowych w tym do mięśnia przepony warunkującego prawidłową wentylację płuc. Istnieje pilna potrzeba leków sierocych umożliwiających regenerację nerwów ruchowych. Jest bardzo duże zapotrzebowanie na te leki.

W okresie jednego roku w USA, urazom rdzenia ulega około 11 tysięcy ludzi (około 40 przypadków na 1 milion mieszkańców). Szacuje się, że obecnie żyje w USA 250 tysięcy ofiar takich urazów (brak danych statystycznych dotyczących Polski). Średni wiek ofiar to 34 lata. Najczęściej do urazów dochodzi w odcinku szyjnym oraz na pograniczu piersiowo-lędźwiowym, przy czym urazy w odcinku szyjnym (pomiędzy C4-C7) stanowią prawie połowę wszystkich przypadków. Najczęstszym powikłaniem w tych przypadkach jest niewydolność oddechowa, spowodowana niewydolnością mięśni oddechowych lub wynikająca z powikłań przebiegających pod postacią: niedodmy, zapalenia płuc lub zatorowości płucnej. Przez przeprowadzenie odpowiednich zabiegów operacyjnych, i zastosowanie aparatów do sztucznej wentylacji oraz antybiotyków do leczenia zapalenia płucu daje się przez krótki okres czasu wyrównywać zaburzenia oddechowe i utrzymać wystarczającą wentylacje płuc. Ale do powrotu samoistnej wentylacji płuc potrzebne są leki regenerujące nerwy ruchowe warunkujące właściwą funkcję mięśni oddechowych.

Leki regenerujące nerwy ruchowe są szczególnie potrzebne dla dzieci chorujących na mózgowe porażenie dziecięce przebiegające w postaci porażenia: połowicznego, porażenia obustronnego, porażenia czterokończynowego lub porażenia mieszanego.

Poruszył Pan bardzo istotny problem możliwości dostępu i stosowania leków sierocych. Często w środkach masowego przekazu, w tym w prasie, poruszany jest problem otrzymania leku sierocego. Starania o uzyskanie leku sierocego do leczenia określonej choroby rzadkiej to często tylko połowa problemu.

W celu uzyskania dobrej efektywności klinicznej w leczenia choroby rzadkiej, potrzebne jest szybkie i właściwe rozpoznanie danej choroby. W wielu chorobach rzadkich uwarunkowanych genetycznie szybkie rozpoznanie gwarantuje dużą skuteczność leku sierocego. Wczesne zastosowanie właściwego leku sierocego, może zapobiec w takich przypadkach uszkodzeniu ośrodkowego układu nerwowego lub wystąpieniu innych powikłanej. Taki przebieg choroby obserwuje się u chorych z zespołami: Hurler, Huntera w chorobie Pompego i w innych. Niewłaściwe rozpoznanie choroby rzadkiej i stosowanie niewłaściwego leczenia w takich przypadkach często przynosi choremu więcej szkody niż pożytku. Do rozpoznania choroby rzadkiej uwarunkowanej genetycznie potrzebne mogą być badania genetyczne chorego i członków rodziny. Nie zawsze członkowie rodziny zgadzają się na wykonanie takich badań z różnych, wcześniej zaistniałych uwarunkowań pokrewieństwa. Niekiedy rozpoznanie pokrewieństwa na podstawie badań genetycznych może spowodować powstanie konfliktów rodzinnych. Badania genetyczne chorób rzadkich są bardzo kosztowne i pokrywane przeważnie przez rodzinę chorego. Często wyniki badań genetycznych są trudne do interpretacji i kończą się wnioskiem, wskazującym, „że otrzymane wyniki nie potwierdzają istnienia choroby rzadkiej X, ale nie wykluczają możliwości jej istnienia”.

Słuszny jest zatem nurt terapeutyczny odejścia od dotychczasowego podejścia do badania efektywności kosztowej danej terapii i postawienie nacisku na efektywność kliniczną.

Dziękuję za słowa uznania i za wysokie uznanie podręczników z farmakologii i farmakodynamiki. Podręczniki te są ciągle aktualizowane i stwarzają możliwość śledzenia postępu terapeutycznego. Nawet tylko powierzchowne przeglądnięcie tych podręczników wskazuje, jaki szczegółowy zakres wiedzy z zakresu farmakologii i farmakodynamiki posiadają farmaceuci.

Studia farmaceutyczne w Polsce są prowadzone na wysokim poziomie i zapewniają wszechstronne wykształcenie magistrów farmacji. Pomimo zdobytego, dużego zakresu wiedzy, potencjał naukowy farmaceutów nie jest w pełni wykorzystany. Główną przyczyną tego stanu w mojej ocenie jest brak poselskiej reprezentacji farmaceutów w sejmie i w senacie. Pomimo, że farmaceuci są odpowiedzialni za jakość wydawanych leków, bezpieczeństwo ich stosowania, śledzenie działań niepożądanych, przekazywanie informacji o sposobie stosowania leków, zapewniają przygotowanie form recepturowych leków dla chorych w leczeniu ambulatoryjnym i szpitalnym (przygotowanie odpowiednich roztworów cytostatyków do infuzji lub innych leków) i zapewniają odpowiednią opiekę farmaceutyczną osobom chorym w podeszłym wieku, to nie mają bezpośredniej możliwości kształtowania prawa farmaceutycznego niezbędnego do powierzonych farmaceutom zadań w służbie zdrowia. Farmaceuci muszą być najemnikami właścicieli aptek. Każdego dnia telewizja reklamuje różne leki lub para-leki i wskazuje że, osoby przed zastosowaniem tych leków powinni zasięgnąć opinii lekarza lub farmaceuty. Jeżeli magister farmacji ma udzielać informacji o bezpieczeństwie i skuteczności reklamowanych leków, to powinien otrzymywać wynagrodzenie finansowe z ponoszonych wydatków na reklamy lub osoba albo przedsiębiorstwo reklamujące lek musi przekazywać odpowiednie środki finansowe na wynagradzanie farmaceutów za udzielane informacje o reklamowanych lekach.

Farmaceuci mogą działać w ramach prawa określonego ustawą. Farmaceuci muszą się zjednoczyć i zdobyć reprezentacyjną grupę w parlamencie i senacie, żeby w sposób konstruktywny kształtować prawo farmaceutyczne. Dopiero o ustalenia określone ustawą o prawie farmaceutyczny, farmaceuci będą mogli wykorzystać posiadany potencjał naukowy.

Obecnie zbieram informację o nowych lekach wprowadzanych do lecznictwa w celu przygotowania nowych, aktualnych wydań Farmakodynamiki i Kompendium farmakologii. W planie mam projekty wydań nowych książek z zakresu farmakologii, ale realizacja planów zależy od zdrowia. Dziękuję za możliwość rozmowy o „Lekach sierocych w doli i niedoli”.