Pielęgnacja pępka noworodka ma na celu zapobieganie wystąpieniu zapalenia pępka i jego groźnych powikłań, które wywołują tlenowe bakterie Gram-ujemne i beztlenowe. Zapalenie pępka może się rozwinąć również na skutek nieodpowiedniej pielęgnacji kikuta pępowiny, dlatego tak ważne jest przestrzeganie odpowiednich zaleceń w tym zakresie już po urodzeniu dziecka.

Od ponad 10 lat obowiązują wytyczne Nadzoru Krajowego w dziedzinie neonatologii wprowadzone przez ówczesnego Krajowego Konsultanta ds. Neonatologii. Zawierają one rekomendację zgodną z zaleceniami WHO, dotyczącą tzw. „suchej pielęgnacji kikuta pępowiny”. Natomiast jeśli zachodzi taka konieczność, to należy zastosować antyseptyku.

Antyseptyk użyty do pielęgnacji kikuta pępowiny powinien mieć następujące cechy:

• oparty na bazie oktenidyny i fenoksyetanolu (np. Octenisept ) lub w formie zasypki chlorheksydyny (niedostępna na polskim rynku)
• powinien posiadać rejestrację jako produkt leczniczy i wskazania do pielęgnacji kikuta pępowinowego zapisane we wskazaniach leku. Należy pamiętać, aby nie stosować produktów, które są zarejestrowane są jako kosmetyki. Nie mamy wtedy bowiem pewności co do ilości użytych substancji czynnych i pomocniczych.
• bezbarwny
• gotowy do użycia
• skuteczny wobec bakterii, grzybów i wirusów w czasie 1 min.
• bez zawartości alkoholu

Czego nie rekomendować na pępek?

Ważne jest, aby w takich sytuacjach nie rekomendować substancji, które nie mają potwierdzenia w wytycznych, rejestracji jako produktów leczniczych. Innymi słowy – nie mają potwierdzonego profilu bezpieczeństwa. Do takich substancji należ m.in. 70 % alkohol etylowy, który przenika do krwioobiegu noworodka przez cienką warstwę naskórka, co może powodować m.in. działanie neurotoksyczne. Ponadto wbrew powszechnej opinii nie działa wysuszająco na kikut pępowiny.

Niewskazane do rekomendowania są też związki srebra i polihexanid (PHMB), które nie posiadają wskazań w tym zakresie. Ponadto są wykluczone z użycia do higieny ciała dyrektywą unijną dotyczącą produktów biobójczych z uwagi na potencjalne działanie karcenogenne klsay IIa. Nie mają też przebadanego profilu bezpieczeństwa i prawidłowego dopuszczenia do stosowania jako produkty lecznicze.

Internetowe mity i badania kliniczne

W licznych doniesieniach internetowych sugerowano niebezpieczeństwo wynikające z użycia fenoksyetanolu, który chemicznie nie jest alkoholem. W stężeniu w jakim występuje w produkcie leczniczym w połączeniu z oktenidyną jednak spełnia wysokie wymogi bezpieczeństwa. Octenisept przeszedł badanie kliniczne na grupie wcześniaków o wadze poniżej 1500 g i poniżej 26 tygodnia życia dziecka. Badanie potwierdziło bezpieczeństwo stosowania leku na skórę wcześniaków i noworodków.

Jak i kiedy stosować Octenisept na pępek?

Octenisept – należy bezwzględnie zastosować w sytuacjach zanieczyszczenia pępka (m.in. wydzielinami jak kał, mocz) oraz w sytuacji zaczerwienia , obrzęku kikuta pępowinowego.

1. wystarczy jedna aplikacja Octeniseptu na cały kikut pępowiny w ciągu dnia – ze szczególnym uwzględnieniem jego nasady. Ważne, aby po upływie 1 minuty po zastosowaniu produktu, osuszyć skórę jałowym gazikiem
2. w ciągu dnia nie należy zakrywać kikuta pępowiny, powinien być wystawiony na działanie powietrza
3. podczas kąpieli dziecka należy uważać żeby nie moczyć kikuta pępowiny, jeśli się stanie należy go dobrze osuszyć

Warto pamiętać, iż w sytuacji wystąpienia nieprawidłowości gojenia kikuta pępowinowego należy się skonsultować z lekarzem lub/i położną. Objawy, które powinny budzić niepokój to obrzęk, zaczerwienie nasady pępka, obecność wydzieliny surowiczej, krwistej lub ropnej.

Zapraszamy też do obejrzenia filmu – dostępnego wyłącznie dla specjalistów – na temat pielęgniacji pępka, dostępnego na: www.antyseptycznie.pl/pielegnacja-noworodka

Literatura:

1. Wytyczne Nadzoru Krajowego w dziedzinie Neonatologii : Pielegnacja kikuta pępowiny . Med.Prakt.Ped 2010; 2:60
2. WHO/RHT/MSM/98.4 Care of the umbilical cord : A review of the evidence.Geneva 1998
3. Bührer C., Bahr, S. Siebert J., Wettstein, R, Geffers C., Obladen, M. Use of 2 % 2-phenoxyethanol and 0.1 % Octenidine as antisepticin premature newborn infants of 23-26 weeks gestation. J. Hosp. Infect. 51, 305-7 (2002)
4. RKI (2007). Empfehlung der Kommission für Krankenhaushygiene Und Infektionsprävention beim Robert Koch Institut zur Prävention nosokomialer Infektionen bei neonatologischen Intensivpatienten mit einem Geburtsgewicht unter 1500 g. Bundesgesundheitsblatt
   Gesundheitsforsch Gesundheitsschutz 50: 1265-1303.
5. Hubner N.O., Siebert J., Kramer A.: Octenidine dihydrochloride, a modern antiseptic for skin, mucous membranes and wounds.Skin Pharmacol Physiol. 2010 23(5):244-58.
6. Octenisept CHPL
7. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018D0619&from=EN