Do najczęstszych powodów występowania zachowań nietypowych zaliczamy dyskomfort spowodowany bólem fizycznym, zaburzenia psychiczne, spowodowane wysokim poziomem lęku oraz pobudzeniem psychoruchowym będącym reakcją na bodźce występujące w aptece – nowe otoczenie, zapachy, kolory, otoczenie ludzi, niezrozumienie sytuacji, w jakiej się znalazł pacjent oraz wpływ środków odurzających. Innym powodem zachowań trudnych są problemy komunikacyjne, w tym nieumiejętność przekazania swoich potrzeb w sposób werbalny lub niewerbalny.

Dla farmaceutów zachowania nietypowe, przejawiane przez pacjentów, mogą być stresujące i niebezpieczne. Dlatego muszą oni wykazywać się profesjonalizmem, wysokimi umiejętnościami komunikacyjnymi, empatią oraz umiejętnością odpowiedniego reagowania w sytuacjach kryzysowych. Farmaceuci powinni zawsze mieć na uwadze bezpieczeństwo własne oraz bezpieczeństwo innych pacjentów znajdujących się w aptece.

Pacjent przejawiający agresję fizyczną

W przypadku pacjenta, który wykazuje agresywne zachowanie należy natychmiast podjąć odpowiednie kroki, aby zapewnić bezpieczeństwo wszystkim osobom przebywającym w aptece, na przykład prosząc, aby opuścili pomieszczenie. Jeśli pacjent nie reaguje na komunikaty słowne, należy przyjąć, że nie słyszy lub nie rozumie tego, co się do niego mówi. Gdy nie potrafimy przewidzieć, jak się za chwilę zachowa, należy zadbać o własne bezpieczeństwo i zachować od niego bezpieczną odległość. W razie potrzeby należy skontaktować się z odpowiednimi służbami, takimi jak policja lub służby medyczne, którzy zadbają o bezpieczeństwo tego pacjenta.

Pacjent będący pod wpływem środków odurzających

Jeśli farmaceuta podejrzewa, że pacjent jest pod wpływem środków odurzających, powinien zachować ostrożność i nie podchodzić do niego zbyt blisko. Pacjenci pod wpływem narkotyków lub alkoholu mogą być agresywni i nieprzewidywalni. Gdy komunikacja z pacjentem  jest utrudniona lub niemożliwa, dbając o bezpieczeństwo wszystkich osób przebywających w aptece oraz o bezpieczeństwo tego pacjenta, należy wezwać służby medyczne oraz policję.

Pacjent z zaburzeniami psychicznymi

Farmaceuci powinni również wykazać się empatią i zrozumieniem wobec pacjentów z zaburzeniami psychicznymi, którzy mogą mieć trudności z komunikacją, wyrażeniem swoich potrzeb, brakiem wglądu w swój aktualny stan zdrowia oraz niezrozumieniem konieczności wykupienia i przyjmowania leków. Dlatego farmaceuci powinni posiadać wysokie umiejętności komunikacyjne – werbalne, niewerbalne oraz umiejętności komunikacji alternatywnej, jak język migowy czy znaki graficzne (piktogramy, obrazki, symbole), dzięki którym zwiększamy szansę na efektywną komunikację, umożliwiając pacjentowi wyrażenie swoich potrzeb, myśli oraz zadanie pytań, na które poszukuje odpowiedzi.

W przypadku pacjenta, który wykazuje objawy zaburzeń psychicznych, jak zaburzenia myślenia, urojenia, omamy czy zmiany czuciowe, farmaceuci powinni wykazać się wrażliwością oraz zaproponować pomoc, jak poradnictwo psychologiczne czy możliwość konsultacji u specjalisty – lekarza psychiatry. W szczególnych sytuacjach jest dopuszczalne na podstawie przepisów RODO uzyskanie numeru telefonu od pacjenta lub kontaktu do jego rodziny. Motyw 46 Rozporządzenia
o ochronie danych osobowych dopuszcza je, gdy jest to niezbędne do ochrony interesu, który ma znaczenie dla życia osoby, której dane dotyczą, lub innej osoby fizycznej.

Sytuacje kryzysowe

Kolejnym wyzwaniem dla farmaceuty w aptece są sytuacje kryzysowe, które mogą mieć miejsce i związane są z zagrożeniem zdrowia lub życia pacjenta, który przejawia zachowania nietypowe – na przykład pacjent traci przytomność lub zaczyna się dusić. W takiej sytuacji należy natychmiast zadzwonić na numer alarmowy i podjąć odpowiednie kroki, aby zapewnić bezpieczeństwo pacjentowi oraz innym osobom przebywającym w aptece.

Podsumowanie

Farmaceuci powinni wykazywać się profesjonalizmem, empatią i umiejętnością reagowania w sytuacjach kryzysowych. W przypadku pacjentów przejawiających zachowania nietypowe, w tym pacjentów z zaburzeniami psychicznymi lub pod wpływem środków odurzających, farmaceuci muszą zachować ostrożność i wykazać się umiejętnością reagowania w sposób bezpieczny dla siebie i pacjenta. Ważne jest również, aby farmaceuci mieli świadomość, że pacjenci z zaburzeniami psychicznymi lub pod wpływem środków odurzających mogą wymagać specjalnej opieki i pomocy, po którą sami nie potrafią lub nie chcą się zgłosić.

Farmaceuci mogą także skorzystać z pomocy specjalisty, takiego jak psycholog, lekarz psychiatra lub specjalista ds. uzależnień, w celu uzyskania porady w zakresie postępowania z pacjentami z zachowaniami nietypowymi, w tym z pacjentami z zaburzeniami psychicznymi lub pod wpływem środków odurzających. Taka pomoc jest niezbędna w sytuacjach kryzysowych oraz w codziennej praktyce farmaceutycznej. Warto też pamiętać o szkoleniach z zakresu bezpieczeństwa i postępowania w sytuacjach kryzysowych dla farmaceutów. Takie szkolenia mogą pomóc farmaceutom w lepszym zrozumieniu sytuacji kryzysowych i w uzyskaniu umiejętności reagowania w sposób bezpieczny dla siebie i pacjenta.

dr n. społ. Milena Marczak

O Gedeon Richter 

Gedeon Richter Plc., z siedzibą w Budapeszcie, jest jedną z największych firm farmaceutycznych w Europie Środkowo-Wschodniej, coraz prężniej rozwijającą swoją działalność na rynkach Europy Zachodniej, w Chinach i Ameryce Łacińskiej. Wachlarz produktów firmy Richter obejmuje wiele ważnych obszarów terapeutycznych, m.in. ginekologię, ośrodkowy układ nerwowy oraz układ sercowo-naczyniowy. Posiadając największe centrum badawczo-rozwojowe w Europie Środkowo- Wschodniej, spółka Richter koncentruje swoje badania nad lekami oryginalnymi w dziedzinie chorób ośrodkowego układu nerwowego. Za sprawą swojego powszechnie uznanego doświadczenia w dziedzinie chemii steroidów firma Richter odgrywa na świecie znaczącą rolę w zakresie zdrowia kobiet. Aktywnie angażuje się również w rozwój produktów biopodobnych.

Literatura

1. Krajewska–Kułak, E., Kułak–Bejda, A., Łukaszuk, C., Kowalczuk, K. (2019) Komunikowanie się z pacjentem agresywnym, roszczeniowym i agresywną rodziną, [w:]: Krajewska–Kułak, E., Guzowski, A., Bejda, G. i wsp., Kontekst „Inności” w komunikacji interpersonalnej. Białystok: Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, 385–395.
2. Pietrowska B. (2013). Praktyczne i reaktywne strategie radzenia sobie z trudnymi zachowaniami u dzieci ze spektrum autyzmu. Studium przypadku, Konteksty Pedagogiczne, 1, 193–212.
3.Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).
4. Rymaszewska, J. (2008). Postępowanie z pacjentem agresywnym i pobudzonym, Psychiatria w Praktyce Klinicznej, 1(2), 74–81.
5. Szkup, M., Rączka, M., Schneider-Matyka, D., Starczewska, M., Augustyniuk, K., Grochnas, E. (2018). Ocena ryzyka wystąpienia agresji wśród pacjentów zgłaszających się do placówek medycznych, Zdrowie Publiczne i Zarządzanie, 16(2), 119–124.
7. Szwamel, K., Sochocka, K. (2014). Opinia średniego personelu medycznego szpitalnego oddziału ratunkowego na temat agresywnych zachowań pacjentów, Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 4(2), 149–154.
8. Wojnicka, D., Włoszczak–Szubzda, A. (2017). Wiedza i umiejętności personelu medycznego w odniesieniu do przejawów agresji ze strony pacjenta, Aspekty Zdrowia i Choroby, 2(2), 51–63.
9. Talarowska, M. (2022). Postępowanie z pacjentem agresywnym i pobudzonym, Medycyna po dyplomie, 7–8, 96–99.