Kwas acetylosalicylowy stosowany w jednorazowych dawkach 300- 500 mg, znajduje zastosowanie jako substancja lecznicza o działaniu przeciwzapalnym, przeciwgorączkowym oraz słabym przeciwbólowym. Takie właściwości zawdzięcza zdolności hamowania przez niego enzymu cyklooksygenazy COX-2, którego zwiększone ilości w organizmie pojawiają się wtedy, gdy toczy się stan zapalny. Jednak ze względu na duże, potencjalne ryzyko wystąpienia działań niepożądanych (m.in. uszkodzenie błony śluzowej przewodu pokarmowego, uszkodzenie nerek oraz wątroby, zespół Rey’a, wzrost ryzyka krwawień) traci on na znaczeniu na rzecz innych, bezpieczniejszych niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Natomiast, głównym zastosowaniem kwasu acetylosalicylowego w ostatnich latach stało się jego działanie prewencyjne w zapobieganiu wystąpieniu schorzeń sercowo- naczyniowych, w tym:

• zawałowi mięśnia sercowego (zarówno pierwszemu, jak i powrotnemu)
• choroby wieńcowej;
• niedokrwiennemu udarowi mózgu;
• zakrzepicy żył głębokich;
• wystąpienia powikłań zatorowo- zakrzepowych po zabiegach chirurgicznych wykonywanych w obrębie naczyń krwionośnych;

Osiągane jest ono poprzez zdolność kwasu acetylosalicylowego do hamowania enzymu cyklooksygenazy COX-1, gdy stosowany jest on w dawkach 70-325 mg/ dobę.

Badania prowadzone w ostatnich latach wskazują także na zmniejszenie ryzyka rozwoju choroby Alzheimera u osób przyjmujących codziennie małe dawki kwasu acetylosalicylowego. Co więcej, wskazuje się na jego działanie zmniejszające zdolność lipoprotein o niskiej gęstości do utleniania, a także na stymulowanie przez niego syntezy ferrytyny.

Stosowanie prewencyjne aspiryny przynosi mniej korzyści do istniejącego zagrożenia

Dlaczego grupa naukowców z USA nie zaleca prewencyjnego stosowania kwasu acetylosalicylowego? Argumenty jakie, przedstawiają, wskazują na potencjalne ryzyko wystąpienia krwawień w żołądku, jelitach czy mózgu, które są bezpośrednio związane z regularnym stosowaniem kwasu acetylosalicylowego. Co więcej, wskazują oni, że ryzyko to wzrasta wraz z wiekiem. W związku z tym nie zalecają oni rozpoczynania codziennego stosowania kwasu acetylosalicylowego w dawkach 75-150 mg/ dobę u osób powyżej 60. roku życia. Natomiast u pacjentów w przedziale wiekowym 40-59 lat decyzja o podjęciu regularnego stosowania aspiryny powinna zostać podjęta po konsultacji lekarskiej. Co niezwykle istotne, powyższe zalecenia jednak nie dotyczą pacjentów, którzy już ze względu na wystąpienie w przeszłości zawału serca lub udaru, kwas acetylosalicylowy już przyjmują. Ci pacjenci przerwanie stosowania tej substancji leczniczej mogą podjąć tylko i jedynie we wspólnej z lekarzem decyzji.

Działanie przeciwnowotworowe (?) kwasu acetylosalicylowego

W ostatnich latach pojawiła się hipoteza, jakoby kwas acetylosalicylowy miał wpływ na zmniejszenie ryzyka rozwoju nowotworów jelita grubego, okrężnicy, żołądka, czy płuc. Wpływ na to ma prawdopodobnie hamujące działanie tej substancji leczniczej na enzym cyklooksygenazę COX-2, którego duże ilości występują w komórkach nowotworowych. Poprzez jego inhibicję dochodzi prawdopodobnie do inicjacji procesu apoptozy komórek nowotworowych oraz do zahamowania angiogenezy.

Jednak duże badanie (Effect of Aspirin on All-Cause Mortality in the Healthy Elderly), w którym wzięło udział prawie 20 tysięcy osób, wykazało, że długotrwałe (ponad 5 lat) codzienne przyjmowanie małych dawek kwasu acetylosalicylowego prowadzi do wzrostu śmiertelności u tych pacjentów. Co ciekawe, najczęstszą przyczyną zgonów były… choroby nowotworowe.

Czy zalecenia grupy zadaniowej USA ds. usług prewencyjnych dot. stosowania kwasu acetylosalicylowego okażą się “gwoździem do trumny” dla tej popularnej substancji leczniczej? W połączeniu z coraz większą świadomością pacjentów nt. działań niepożądanych, które ona wywołuje, wydaje się, że popularność jej stosowania również jako leku kardioprotekcyjnego, będzie spadać.