Opieka farmaceutyczna zredefiniuje rolę farmaceutów i aptek w Polsce

Przegląd lekowy, recepta kontynuowana, pierwszy lek, działania profilaktyczne, szczepienia… to usługi, jakie w ramach wprowadzania w Polsce opieki farmaceutycznej zostały zarekomendowane Ministrowi Zdrowia przez powołany do tego zespół ekspertów. O szczegółach rozmawialiśmy z dr hab. n. med. Agnieszką Neumann-Podczaską.

Filmy, książki, piosenki, a nawet gry komputerowe. Farmaceutów można znaleźć wszędzie (fot. Shutterstock)

Na podstawie raportu przygotowanego przez zespół, resort zdrowia wskaże pierwszą usługę w ramach opieki farmaceutycznej, która będzie finansowana ze środków publicznych (fot. Shutterstock)

Na początku lipca ubiegłego roku zawiązano zespół ds. opieki farmaceutycznej przy Ministerstwie Zdrowia. Jego zadaniem było wypracowanie konkretnych rekomendacji dotyczących wprowadzenia w Polsce opieki farmaceutycznej oraz pilotażu usług, które wejdą w jej skład. Jedną z ekspertek zespołu była dr hab. n. med. Agnieszka Neumann-Podczaska – współtwórczyni poznańskiego Punktu Opieki Farmaceutycznej i kierowniczka studiów podyplomowych z opieki farmaceutycznej w geriatrii (UMP). W programie „Kwadrans z farmacją” zdradziła jak wyglądały prace zespołu i jakie propozycje dotyczące opieki farmaceutycznej trafiły na biurko Ministra Zdrowia (czytaj również: Minister Zdrowia powołał “Zespół do spraw opieki farmaceutycznej”).

– Praca w tym zespole była ogromną przygodą merytoryczną, która pokazała jak bardzo środowisko chce i jest dobrze przygotowane, żeby tworzyć, tak naprawdę de novo, system – mówiła ekspertka.

Jak zapewniła prace zespołu były bardzo konkretne i owocne. Jego zadaniem było bowiem przeanalizowanie realnych modeli opieki farmaceutycznej w Polsce i odpowiedzenie na konkretne pytania zadane przez Ministerstwo Zdrowia. Dotyczyły one zasad finansowania, certyfikacji, koniecznych zmian legislacyjnych, wymogów lokalowych czy ram pilotaży. Efektem jest raport, który będzie podstawą do wprowadzenia w Polsce konkretnych usług, jakie będą tworzyć opiekę farmaceutyczną. Raport ten ma wkrótce trafić do opinii publicznej.

Opieka farmaceutyczna jako zbiór usług

Jak wyjaśniła dr Agnieszka Neumann-Podczaska w raporcie znalazły się propozycje określonych usług, których zbiór ma stanowić tzw. opiekę farmaceutyczną. Tą najbardziej prestiżową i podkreślającą rolę oraz wykształcenie farmaceuty, ma być przegląd lekowy. Ma to być kluczowa usługa, stawiająca farmaceutę w pozycji eksperta od farmakoterapii.

– Nasze prace dotyczyły tego jak przegląd lekowy będzie realizowany w aptekach. Kto będzie jego odbiorcą i beneficjentem. Ale dyskutowaliśmy również o tym, za pomocą jakich algorytmów i dokumentacji farmaceuci będą tę usługę realizować – mówiła ekspertka w programie „Kwadrans z farmacją”.

Inną usługą, zaproponowaną przez ekspertów, był „Nowy lek”. Ma ona polegać na zaangażowaniu farmaceuty w edukację pacjenta, na temat nowych leków wprowadzanych do jego farmakoterapii. Celem ma być upewnienie się, że pacjent będzie lek stosował prawidłowo. Elementem tej usługi ma być też ocena tego, jak nowy lek wpływa na działanie innych, do tej pory zażywanych przez pacjenta.

– To usługa, która tak naprawdę wnosi bardzo dużą poprawę adherencji pacjenta. Poprawę, która przekłada się potem na efektywność i bezpieczeństwo leczenia. Przede wszystkim bardzo mocno podbudowuje tych pacjentów, którzy po raz pierwszy używają danych substancji leczniczych. Ale także tych, u których być może dana substancja była używana wcześniej, a dziś używana jest w innej postaci – mówiła Neumann-Podczaska.

Inną usługą, na którą zwracał uwagę zespół ekspertów były szczepienia. Szczegółowo opisano je w raporcie, wraz ze sposobem realizacji tej usługi – w tym uwarunkowań lokalowych i prawnych niezbędnych do ich wdrożenia. Elementem opieki farmaceutycznej mają być też działania profilaktyczne prowadzone przez farmaceutów. Mieliby oni prowadzić edukację, szczególnie w zakresie chorób układu krążenia.

Recepta kontynuowana – nie tylko czynność techniczna

Inna usługa, która w ramach opieki farmaceutycznej, ma zostać wprowadzona w polskich aptekach, to „recepta kontynuowana”. Jako jedyna znalazła się zresztą już w ustawie o zawodzie farmaceuty. Zapisy na jej temat wchodzą w życie 16 stycznia 2021 roku. Recepta kontynuowana była też przedmiotem prac zespołu ds. opieki farmaceutycznej (czytaj również: MZ: Recepta farmaceutyczna to alternatywa dla recepty kontynuowanej).

– Dyskutowaliśmy o tym kiedy i jak farmaceuci będą mogli recepty kontynuowane wystawiać, ale i w odniesieniu, do których pacjentów będzie to najbardziej korzystne. Dyskutowaliśmy też o tym, jak odróżnić usługę recepty kontynuowanej, od tej sytuacji, jaką mamy już dziś. A polega ona na tym, że pacjent otrzymuje receptę od lekarza na 12 miesięcy – mówiła dr Agnieszka Neumann-Podczaska w programie „Kwadrans z farmacją”.

W jej ocenie korzyści z recepty kontynuowanej, w porównaniu z receptami rocznymi wystawianymi przez lekarzy, dotyczą przede wszystkim aspektu kontroli nad pacjentem. Przypomnijmy, że to lekarz będzie kwalifikował pacjenta do kontynuacji recepty w aptece. Taki pacjent będzie pod większym nadzorem merytorycznym, który pozwoli uniknąć m.in. interakcji lekowych z preparatami OTC. Ekspertka wskazywała, że przy wizycie takiego pacjenta w aptece, w celu kontynuacji farmakoterapii, farmaceuta będzie weryfikował cele leczenia, wyniki pomiarów ciśnienia i pytał pacjenta o niepokojące objawy.

Czytaj również: Recepta farmaceutyczna, pro auctore, pro familiae – podsumowanie

Czytaj cały artykuł: 1 2

Artykuł sponsorowany

Redakcja mgr.farm

Dobezylan wapnia i jego praktyczne zastosowania

2 lutego 202315:37

KILKA SŁÓW TEORII Dobezylan wapnia, czyli sól wapniowa kwasu dobezylowego, to związek o dobrze poznanej budowie i funkcjach [2,3]. Po raz pierwszy pojawił się w Farmakopei Europejskiej w 1997 roku, zaś od roku 2001 funkcjonuje w obiegu na rynku farmaceutycznym [4]. Dobezylan wapnia usprawnia krążenie żylne i działa ochronnie na naczynia krwionośne. Dobezylan wapnia to […]

KILKA SŁÓW TEORII

Dobezylan wapnia, czyli sól wapniowa kwasu dobezylowego, to związek o dobrze poznanej budowie i funkcjach [2,3]. Po raz pierwszy pojawił się w Farmakopei Europejskiej w 1997 roku, zaś od roku 2001 funkcjonuje w obiegu na rynku farmaceutycznym [4]. Dobezylan wapnia usprawnia krążenie żylne i działa ochronnie na naczynia krwionośne. Dobezylan wapnia to substancja o wielokierunkowym działaniu, choć nie wszystkie
mechanizmy jego funkcjonowania zostały do końca poznane [2,3,4]. To, co nie podlega wątpliwości to fakt, że związek ten jako swój punkt uchwytu upatrzył sobie śródbłonek i błonę podstawną naczyń włosowatych [2,3]. To właśnie te miejsca stają się celem działania cząsteczek dobezylan wapnia i to dzięki temu obserwuje się konkretne efekty jego oddziaływania na organizm. Mówiąc dość ogólnie dobezylan wapnia to związek angioprotekcyjny i flebotoniczny. Oznacza to nic innego jak to, że wykazuje on działanie ochronne na naczynia krwionośne [2,4,5]. Konsekwencją jego interakcji ze śródbłonkiem naczyń jest m.in.:

Zmniejszenie przepuszczalności naczyń włosowatych wywołaną chociażby histaminą,
bradykininą czy też serotoniną
Poprawa drenażu limfatycznego w obrębie mikrokrążenia
Zmniejszenie agregacji płytek krwi, wywołanej obecnością trombiny lub kolagenu
Zmniejszenie agregacji erytrocytów i zwiększenie ich elastyczności, co w konsekwencji przyczynia się do spadku lepkości krwi i lepszego jej przepływu przez naczynia
Zmniejszenie łamliwości naczyń włosowatych
Zmniejszenie poziomu stresu oksydacyjnego w obrębie ścian naczyń [2,3,4].

Powyższe właściwości dobezylanu wapnia pozwalają mu posiadać szerokie spektrum zastosowań. Gdzie zatem można wykorzystać wymienione powyżej właściwości tego związku?

PRAKTYCZNE ZASTOSOWANIA DOBEZYLANU WAPNIA

Związki o właściwościach ochronnych na naczynia włosowate znajdują zastosowanie najczęściej w farmakoterapii schorzeń naczyń żylnych. W przypadku dobezylanu wapnia głównym jego zastosowaniem obecnie wydaje się być wskazanie do stosowania w przypadku przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ) [4,5,6]. Przewlekła niewydolność żylna to nic innego, jak niezdolność żył do jednokierunkowego transportu krwi w kierunku serca [3]. Schorzenie potrafi skutecznie wyeliminować chorego z normalnego funkcjonowania, z niezdolnością do pracy włącznie [3]. Wynika to przede wszystkim z uciążliwych objawów, do których zaliczyć można przede wszystkim:

Uczucie ciężkości kończyn
Mrowienie w obrębie kończyn
Skurcze, zwłaszcza w porze nocnej
Obrzęki i dolegliwości bólowe
Żylaki kończyn dolnych [3]

Dobezylan wapnia z powodzeniem stosowany jest w farmakoterapii schorzeń żylnych, związanych w niewydolnością krążenia żylnego. Metaanalizy badań z udziałem dobezylanu pokazują nawet, że im bardziej zaawansowane są zmiany chorobowe, tym lepsza jest skuteczność lecznicza związku [3]. Ta sama analiza pokazała też, że dobezylan wapnia zmniejsza efektywnie ilość nocnych skurczy, a co najważniejsze z punktu widzenia normalności – jego stosowanie poprawia komfort pacjentów [3]. Biorąc pod uwagę fakt, że dobezylan wapnia hamuje nadmierną przepuszczalność naczyń i usprawnia przepływ krwi w ich obrębie należałoby się spodziewać, że skutkiem tego będzie redukcja występujących w przebiegu PNŻ obrzęków kończyn. Potwierdzają to badania nad dobezylanem. W badaniu K.H. Labs (Phlebology 2004) uzyskano statystycznie lepsze wyniki spadku dla kryterium objętości dolnej części nogi w grupie dobezylan aniżeli w grupie kontrolnej. Dobezylan przyczynił się do 24% spadku objętości, czyli obrzęku nóg [6]. Dobezylan wapnia znajduje też zastosowanie w farmakoterapii hemoroidów [8]. Występowanie hemoroidów wiąże się z poszerzeniem naczyń żylnych, zakrzepicą i wzrostem gęstości mikrokrążenia w obrębie poduszek odbytu. Terapia dobezylanem wapnia okazuje się mieć dobre wyniki – zwłaszcza w połączeniu ze zmianą diety (stosowanie błonnika pokarmowego). Po jego zastosowaniu zmniejsza się ilość krwawień i redukcji ulega stan zapalny [8].

Ważne – stosowanie dobezylanu nie wiąże się z większą liczbą krótkoterminowych działań niepożądanych aniżeli ma to miejsce w przypadku placebo [3]. Równocześnie jest on dobrze tolerowany przez pacjenta.

DOBEZYLAN WAPNIA W APTEKACH

Jeszcze nie tak dawno dobezylan wapnia dostępny był na receptę jako preparat Calcium Dobesilate. Obecnie dobezylan wapnia można już bez problemu zakupić bez konieczności umawiania się na wizytę lekarską [3]. Lekiem bez recepty jest Dobenox Forte, który ma postać doustnych tabletek. Jedna tabletka zawiera 500 mg dobezylanu wapnia. Dobenox Forte znajduje zatem zastosowanie tam, gdzie punkty uchwytu ma jego substancja czynna. Wskazaniami do stosowania tego leku OTC są:

Objawy przewlekłej niewydolności krążenia żylnego kończyn dolnych (bóle i nocne kurcze nóg, uczucie ciężkości nóg, parestezje, obrzęk, zmiany skórne na tle zastoju
krwi)
Żylaki kończyn dolnych
Objawowe leczenie żylaków odbytu [9].

Zalecaną dawką w terapii PNŻ są 1-2 tabletki na dobę, czyli 500-1000 mg dziennie. Stosowanie farmakoterapii w przewlekłej niewydolności żylnej oraz hemoroidach to pierwsza, po zmianie diety i stylu życia rekomendowana droga efektywnej terapii [7,8].

Bibliografia:

1. Farmakoterapie chronickeho zilniho onemocneni, Lukas Hnatek, Interni Med. 2014; 16(3): 93-97
2.Dobezylan wapnia – nowe zastosowania, Karolina Lesner, Adam Reich, Forum Dermatologicum 2016, tom 2, nr 4, 134-138
3. Calcium dobesilate for chronic venous insufficiency: a systematic review, Agustin Ciapponi, et.al., Angiology, Volume 55, Number 2, 2004
4. Calcium dobesilate and micro-vascular diseases, Jie Liu, Shulin Li, Dong Sun, Life Sciences 221 (2019) 348-353
5. Phlebotonics for vebous insufficiency (Review), Martinez-Zapata MJ, et.al., Cochrane Database of Systematic Reviews 2016, Issue 4., Art.No.: CD003229
6. Effectiveness and safety of calcium dobesilate in treating chronic venous insufficiency: randomized, double-blind, placebo-controlled trial, K.H. Labs, et.al., Phlebology 2004; 19: 123-130
7. A randomized, double-blind multicentre clinical trial comparing the efficacy of calcium dobesilate with placebo in the treatment of chronic venous disease, M.J. Martinez-Zapata, et.al., Eur J Vasc Endovasc Surg, 35, 358-365 (2008)
8. Hemorrhoids: from basic pathophysiology to clinical management, Varut Lohsiriwat, World J Gastroneterol 202 May 7; 18(17): 2009-2017
9. Charakterystyka Produktu Leczniczego Dobenox Forte.

DOBENOX Forte, 500 mg, tabletki powlekane. Skład: 1 tabletka zawiera 500 mg wapnia dobezylanu jednowodnego (Calcii dobesilas monohydricus). Substancja pomocnicza o znanym działaniu: laktoza jednowodna. Postać farmaceutyczna: tabletka powlekana. Wskazania do stosowania: Objawy przewlekłej niewydolności krążenia żylnego kończyn dolnych (bóle i nocne kurcze nóg, uczucie ciężkości nóg, parestezje, obrzęk, zmiany skórne na tle zastoju krwi), żylaki kończyn dolnych.
Objawowe leczenie żylaków odbytu. Dawkowanie i sposób dawkowania: Zalecana dawka dobowa dla osób dorosłych to 500 mg do 1000 mg dobezylanu wapnia jednowodnego: niewydolność żylna – zwykle od 500 mg do 1000 mg na dobę; tj. 1–2 tabletki na dobę; żylaki odbytu – zwykle od 500 mg do 1000 mg na dobę; tj. 1–2 tabletki na dobę. Podanie doustne. Tabletki należy przyjmować po posiłkach w celu uniknięcia lub zminimalizowania objawów niepożądanych dotyczących przewodu pokarmowego. Przeciwwskazania: nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Specjalne ostrzeżenie i środki ostrożności dotyczące stosowania: Ostrożnie stosować u pacjentów z chorobą wrzodową żołądka i (lub) dwunastnicy, z nawracającym zapaleniem błony śluzowej żołądka oraz z niewydolnością nerek. W przypadku ciężkiej niewydolności nerek, jeśli konieczna jest dializoterapia, dawkę produktu leczniczego należy zmniejszyć. Na podstawie doniesień o działaniach niepożądanych stwierdzono, że przyjmowanie wapnia dobezylanu jednowodnego może bardzo rzadko wywołać agranulocytozę, związaną prawdopodobnie z reakcją nadwrażliwości. Agranulocytoza może objawiać się wysoką gorączką, zakażeniami w obrębie jamy ustnej, bólem gardła, zmianami zapalnymi w obrębie odbytu i narządów płciowych oraz innymi objawami, które wskazują na zakażenie. Pacjent musi być poinformowany, że w razie wystąpienia jakichkolwiek objawów zakażenia, powinien zgłosić je lekarzowi. W razie wystąpienia takiej sytuacji, konieczne jest sprawdzenie morfologii krwi wraz z rozmazem oraz zaprzestanie stosowania produktu leczniczego. Produkt zawiera laktozę jednowodną. Produkt nie powinien być stosowany u pacjentów z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją galaktozy, niedoborem laktazy (typu Lapp) lub zespołem złego wchłaniania glukozy–galaktozy. Jedna tabletka DOBENOX Forte zawiera 50 mg laktozy. Działania niepożądane: Częstość występowania działań niepożądanych określono zgodnie z konwencją MedDRA: bardzo często (≥1/10), często (≥1/100 do <1/10), niezbyt często (≥1/1000 do <1/100), rzadko (≥1/10 000 do <1/1000) i bardzo rzadko (<1/10 000), częstość nieznana (częstość nie może być określona na podstawie dostępnych danych). Zaburzenia żołądka i jelit: Rzadko: nudności, biegunka. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: Rzadko: odczyny skórne. Zaburzenia mięśniowo–szkieletowe i tkanki łącznej: Rzadko: bóle stawów. Zaburzenia krwi i układu chłonnego: Bardzo rzadko: agranulocytoza. Opisywane działania niepożądane na ogół przemijały samoistnie po zaprzestaniu leczenia. W razie wystąpienia objawów zakażenia produkt należy odstawić. Podmiot odpowiedzialny: PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCJI FARMACEUTYCZNEJ HASCO–LEK S.A. 51–131 Wrocław, ul. Żmigrodzka 242E. Numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu: pozwolenie nr 22090. Kategoria dostępności: produkt leczniczy wydawany bez przepisu lekarza – OTC. Przed zastosowaniem należy zapoznać się z zatwierdzoną charakterystyką preparatu. Dalsze informacje dostępne na życzenie.
1) Wśród preparatów z calcium dobesilate dostępnych bez recepty wg. IMS Dataview, 10B1C SYSTEMATIC ANTIV. CAPS/TABS MAT 04/2022. 2) Przy stosowaniu Dobenox Forte i dawkowaniu 500 mg dobezylanu wapnia dziennie. 3) CHPL Dobenox Forte.