Co apteki internetowe robią z danymi pacjentów? Radca prawny ma wątpliwości…

Zdaniem autora bloga farmaceutycznie.pl – Tomasza Beka – działające w Polsce apteki internetowe nagminnie naruszają przepisy Prawa farmaceutycznego, które powinny skutkować odebraniem ich zezwoleń. A wszystko przez art. 103 ust. 2 pkt 4aa tej ustawy, który określa zasady przekazywania danych pacjenta.

Komu apteka internetowa przekazuje dane pacjenta?

Bek zwraca uwagę, że zgodnie z art.103 ust. 2 pkt 4aa Prawa farmaceutycznego: „Wojewódzki inspektor farmaceutyczny może cofnąć zezwolenie, jeżeli: (…) 4a) apteka przekazuje, z wyłączeniem: a) Inspekcji Farmaceutycznej, b) Narodowego Funduszu Zdrowia, c) SIM – dane umożliwiające identyfikację indywidualnego pacjenta, lekarza lub świadczeniodawcy”.

– Powołany przepis ma zapewniać ochronę danych pacjenta, lekarza lub świadczeniodawcy poprzez ograniczenie odbiorców, którym dane te mogą być przekazywane do niezbędnego minimum. Dane umożliwiające identyfikację indywidualnego pacjenta, lekarza lub świadczeniodawcy mogą, bez narażenia się przez podmiot prowadzący aptekę na utratę zezwolenia na jej prowadzenie jedynie do Narodowego Funduszu Zdrowia, Inspekcji Farmaceutycznej lub Systemu Informacji Medycznej. Mowa jest o danych umożliwiających identyfikację indywidualnego pacjenta, a więc w istocie o danych osobowych – pisze autor bloga (czytaj również: Przychodzi Policja do apteki po recepty… a co z RODO?).

Jednocześnie zwraca uwagę, że apteki nie mogą więc, pod rygorem utraty zezwolenia, przekazywać danych umożliwiających identyfikację pacjentów, lekarzy czy świadczeniobiorców na potrzeby choćby marketingu, badania rynku, preferencji pacjentów etc. Jego zdaniem z tej perspektywy wspomniana regulacja jest w pełni uzasadniona. Zachowanie możliwie najwęższego kręgu jednostek posiadających dostęp do danych osobowych pacjentów apteki bez wątpienia powinno być priorytetem w przetwarzaniu tych danych (czytaj również: Reklama aptek internetowych? Google wprowadza zmiany…).

– Działalność aptek i farmaceutów ma szczególny charakter, zaś rodzaj i zakres danych, które przetwarza apteka w związku z prowadzeniem sprzedaży produktów leczniczych powinien korzystać z ochrony, nawet kosztem ograniczenia możliwości korzystania z narzędzi biznesowych (np. w zakresie marketingu, badania opinii) dostępnych dla innych form działalności gospodarczej. Opisany wymóg ograniczenia kręgu odbiorców danych umożliwiających identyfikację indywidualnego pacjenta jest w zasadzie dość łatwy do zrealizowania w aptekach stacjonarnych. Dla apteki prowadzącej sprzedaż wysyłkową produktów leczniczych jego zachowanie, może być jeśli nie niemożliwe, to z pewnością istotnie utrudnione – pisze Tomasz Bek.

Klient, pacjent i sprzedaż wysyłkowa

Zdaniem autora model działania aptek internetowych, co odzwierciedlają także regulaminy ich „sklepów internetowych” zakłada więc zamawianie przez ich „klientów” produktów leczniczych de facto tak jak w „zwykłym” sklepie internetowym oraz dostarczenie zamówienia do zamawiającego (na wskazany adres). Aby było to możliwe konieczne jest podanie nie tylko adresu korespondencyjnego, ale także wskazanie m.in. danych osobowych – imienia i nazwiska (zakładając, że zamawiającym jest osoba fizyczna) adresata, będącego najczęściej jednocześnie pacjentem do przewoźnika – podmiotu zajmującego się dostarczeniem zakupionego produktu. Innymi słowy dla zrealizowania zamówienia przez aptekę internetową niezbędne jest podanie danych zamawiającego, a więc najczęściej danych umożliwiających identyfikację indywidualnego pacjenta podmiotowi niewymienionemu w art. 103 ust. 2 pkt 4a Prawa farmaceutycznego.

Czytaj cały artykuł: 1 2

Redakcja mgr.farm

Palenie papierosów bardzo niebezpieczne przy antykoncepcji

25 marca 202320:27

Antykoncepcja hormonalna to bardzo popularna metoda zapobiegania niechcianej ciąży. Doustna forma tej antykoncepcji uznawana jest za bezpieczną i skuteczną, należy jednak pamiętać o pewnych ograniczeniach związanych z możliwością jej stosowania. Jakich? Odpowiedzmy na pytanie w oparciu o poniższe studium przypadku.

Do apteki zgłasza się 27-letnia pani Agnieszka w celu zrealizowania recepty na popularny preparat antykoncepcyjny dwuskładnikowy. Od 5 lat pacjentka pali elektroniczne papierosy. Wypala ich około 15 dziennie. Pacjentka ma od lekarza zalecenie – rzucić palenie. Postanowiła poszukać wsparcia w aptece, ponieważ dotychczasowe próby były nieskuteczne. Podczas wywiadu pani Agnieszka zgłasza farmaceucie niepokojące objawy takie jak: kaszel, drętwienie kończyn oraz zaczerwienienie skóry. Pacjentka wspomniana również, że ma problem z obrzękami nóg. Z przeprowadzonego przez farmaceutę krótkiego wywiadu wynika, że Pani Agnieszka może mieć problemy z chorobą zakrzepowo-zatorową.

Ryzyko wystąpienia powikłań zakrzepowo – zatorowych i kobiet palących papierosy

Podejrzenie choroby zakrzepowo-zatorowej u pani Agnieszki zapewne ma związek z jej uzależnieniem. Palenie papierosów zwiększa bowiem ryzyko pojawienia się zakrzepów, zawału serca i udaru mózgu. Zagrożenie objawami ze strony układu krążenia jest potęgowane w związku przyjmowaną antykoncepcją hormonalną. Pani Agnieszka powinna pomyśleć o odejściu od nałogu w momencie rozpoczęcia doustnej terapii antykoncepcyjnej nawet jeśli początkowo wydawało się, że nie dotyczą jej dodatkowe czynniki ryzyka.

Do tych czynników zaliczamy wiek (powyżej 35. roku życia), otyłość, predyspozycje genetyczne czy niedawne urodzenie dziecka.

Opieka nad pacjentką rzucającą palenie

Aby obniżyć istniejące ryzyko zakrzepowo-zatorowe u kobiet stosujących antykoncepcję, warto namawiać te pacjentki do odstawienia papierosów.

Obecnie dysponujemy szeregiem sposobów na to, aby ułatwić pacjentowi zaprzestanie palenia. Do dyspozycji mamy: gumy do żucia, pastylki do ssania, plastry lub aerozole doustne zawierające nikotynę oraz leki zawierające cytyzynę, która stopniowo zmniejsza uzależnienie od nikotyny.

Nikotynowa Terapia Zastępcza daje dwukrotnie większe szanse na osiągnięcie sukcesu i zaprzestanie palenia niż rzucanie papierosów bez dodatkowego wsparcia.

Rodzaj antykoncepcji hormonalnej, a ryzyko wystąpienia działań niepożądanych

Pani Agnieszka otrzymała zalecenia przyjmowania tabletek dwuskładnikowych, które przyjmuje od 6 miesięcy. Przed zaleceniem preparatu, lekarz uprzedził panią Agnieszkę przed niebezpieczeństwem wynikającym z przyjmowania tabletek dwuskładnikowych i palenia papierosów. Pacjentka obiecała lekarzowi, że wraz z wykupieniem recepty skonsultuje się z farmaceutą z prośbą o dobór preparatu pomagającego uwolnić się od nałogu.

Antykoncepcję doustną można podzielić na dwie główne kategorie:

tabletki jednoskładnikowe – zawierające tylko progestagen
tabletki dwuskładnikowe – zawierające estrogeny i progestageny

Najczęściej przepisywane są tabletki dwuskładnikowe, które obarczone ryzykiem wystąpienia pewnych działań niepożądanych, a w szczególności związanych z zagrożeniem powstania zakrzepów krwi. Zakrzep krwi może zablokować naczynia i doprowadzić do poważnych powikłań, w także śmierci pacjentki, chociaż powikłanie to zdarza się bardzo rzadko.

WHO informuje, że w trakcie stosowania dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych, ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych zwiększa się 3-6 krotnie [2, 7].

Największe ryzyko wystąpienia tego powikłania jest w trakcie pierwszego roku stosowania złożonych doustnych środków antykoncepcyjnych. Ryzyko będzie większe także w przypadku powrotu do terapii lub po przerwie wynoszącej co najmniej 4 tygodnie. Po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych, ryzyko zakrzepów krwi spada do poziomu dla populacji ogólnej w przeciągu kilku tygodni [5].

Interwencja farmaceuty

W przypadku pani Agnieszki przyjmującej tabletki dwuskładnikowe głównym zaleceniem jest skończenie z nałogiem. Pacjentka jest zdeterminowana, jednak potrzebuje wsparcia w zerwaniu z nałogiem. Farmaceuta w trakcie wizyty pacjentki w aptece przeprowadził konsultację, w trakcie której ustali plan stopniowego zaprzestania palenia. Wyjaśnił pacjentce na czym polega ryzyko choroby zakrzepowo – zatorowej oraz zalecił jej włączenie Nikotynowej Terapii Zastępczej. Pozwoli ona stopniowo zmniejszać głód nikotynowy, przy jednoczesnym zmniejszaniu ryzyka powstania zakrzepów. Zalecona terapia jest dostępna w różnych wariantach: pastylki do ssania, gumy do żucia, aerozole doustne lub systemy transdermalne [3,4].

Po krótkim wyjaśnieniu na czym polega każda z metod, pani Agnieszka podjęła decyzję o terapii plastrami, które dostarczą stałą dawkę nikotyny przez około 16 godzin. Dodatkowo pacjentka zdecydowała się zakupić gumy do żucia z niską zawartością nikotyny (2mg), ponieważ obawia się sytuacji zajadania stresu związanego z rzuceniem palenia.[6] Farmaceuta poinformował pacjentkę o możliwości wystąpienia działań niepożądanych takich jak suchość w ustach, zaburzenia snu, czy też kaszel.

Literatura