Obecnie obowiązujący przepis art. 94 ustawy Prawo farmaceutyczne stanowi, że rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych powinien być dostosowany do potrzeb ludności i zapewniać dostępność świadczeń, również w porze nocnej, w niedzielę, święta i inne dni wolne od pracy. Rozkład godzin pracy apteki ustala rada powiatu, po zasięgnięciu opinii wójtów, burmistrzów i prezydentów miast gmin z terenu danego powiatu oraz samorządu zawodu farmaceuty.

Wprawdzie opinia zainteresowanych podmiotów nie jest wiążąca dla rady gminy, niemniej jednak, rada powiatu, jako organ nieszczególnie predestynowany do określania potrzeb ludności w kwestii usług farmaceutycznych, przynajmniej ma szansę przed podjęciem uchwały zapoznać się ze stanowiskiem samorządu zawodowego.

Ponadto uchwała rady powiatu podlega zaskarżeniu, a zatem przedsiębiorca prowadzący aptekę ma szansę uwolnić się od niechcianego obowiązku, w przypadku gdy informacje nie dają podstaw do wyznaczenia akurat tej apteki do pełnienia dyżuru.

Projekt zmian

30 czerwca 2021 r. przygotowany został projekt ustawy o zmianie ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz niektórych innych ustaw, który zakłada nowelizację art. 94 Prawa farmaceutycznego. Obecnie projekt nowelizacji został przekazany do rozpatrzenia przez Komisję Prawniczą Rządowego Centrum Legislacji (czytaj więcej:  Dyżury aptek po nowemu! Jak duże zmiany szykuje ustawodawca?).

Z uzasadnienia projektu wynika, że projektodawca wyszedł z założenia, że dyżury apteczne wymagają odejścia od filozofii przymusowości na rzecz dobrowolności. Ustawodawca przyjął optymistyczne założenie, że przedsiębiorcy z własnej nieprzymuszonej woli zdecydują  się realizować obowiązek pełnienia dyżurów. Mając jednak na względzie dotychczasowe doświadczenia, wątpliwe jest aby liczba przedsiębiorców aplikujących do pełnienia dyżurów umożliwiła wprowadzenie zasady dobrowolności pełnienia dyżurów. Otwarcie aptek ogólnodostępnych w godzinach zmniejszonej aktywności ludzkiej lub w dniach ustawowo wolnych od pracy, wiąże się z problemem zapewnienia chętnych ludzi do pracy, zwiększonymi kosztami prowadzenia apteki oraz niejednokrotnie jest po prostu nieopłacalne z ekonomicznego punktu widzenia.

Absurdalne propozycje…

Zaproponowana treść przepisu, pomijając fakt utopijności dobrowolnych dyżurów, przeczy jednak temu założeniu i można w niej znaleźć całą masę absurdów. Przykładowo apteka może zgłosić gotowości pełnienia dyżuru, ale zarząd powiatu nie jest zobowiązany do uwzględnienia tego zgłoszenia. Gdy zgłaszająca się apteka nie zapewnia np. odpowiedniej liczby personelu, zarząd powiatu musi wyznaczyć inną aptekę. Wobec tego, w przypadku gdy apteka nie jest zainteresowana pełnieniem dyżuru, przepis wprost zachęca do ograniczania liczby zatrudnionych farmaceutów.

Na tym jednak nie koniec…:

• aptekę, która chciałaby pełnić dyżury dyskwalifikuje natomiast kontrola prowadzona w aptece przez wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego lub NFZ. Warunek jest o tyle zaskakujący, że wskazane podmioty prowadzą kontrole w ramach swoich kompetencji nadzorczych i nie oznacza to automatycznie, że apteka, która jest kontrolowana, w jakikolwiek sposób narusza obowiązujące ją przepisy.
• projekt zakłada bardzo niebezpieczny zapis, że wojewódzki inspektor farmaceutyczny może cofnąć zezwolenie na prowadzenie apteki, jeżeli apteka nie wykonuje uchwały zarządu.
• jednocześnie, w przypadku nieprzekazania zarządowi powiatu informacji na temat godzin pracy apteki, podmiot prowadzący aptekę podlega karze w wysokości 2.000 zł. Zagrożenie karą nie wydaje się uzasadnione, ponieważ każda apteka zgłasza dane dotyczące dni i godzin otwarcia apteki do ogólnodostępnego Rejestru Aptek. Wspomniany Rejestr jest dostępny online na stronie internetowej https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/ra/search/public.
• ponadto projekt zakłada różne traktowanie aptek w zależności od wielkości miejscowości, w której jest siedziba powiatu oraz ilości aptek wyznaczonych do pełnienia dyżurów.

Jeśli chodzi o finansowanie, to temat jest jeszcze bardziej zawiły, bo:

• z obowiązku pełnienia dyżurów zwolnione są apteki sąsiadujące z miastami na prawach powiatu, pełnienie dyżuru przez aptekę zlokalizowaną w powiecie mającym siedzibę w miejscowości o liczbie mieszkańców nieprzekraczającej 40 tys. podlega finansowaniu przez NFZ, ale finansowanie dotyczy tylko jednej apteki, pozostałe zaś apteki mogą uzyskać finansowanie ze środków powiatu.
• Powiat nie ma jednak obowiązku zapewnienia finansowania. Wobec tego problem finansowania dużej części aptek pełniących dyżury w dalszym ciągu pozostaje nierozwiązany.
• Nietrudno wyobrazić sobie, że zarząd powiatu będzie chciał przerzucić całkowity koszt pełnienia dyżuru na podmiot prowadzący aptekę.

W przypadku gdy zarząd powiatu wyznaczy do pełnienia dyżurów dwie apteki, wówczas działalność jednej z aptek będzie finansowana ze środków NFZ, natomiast druga apteka pozostaje bez finansowania. Brak finansowania nie będzie jednak zwalniał z negatywnych konsekwencji niedopełnienia obowiązku realizacji dyżurów wiążących się nawet z niebezpieczeństwem utraty zezwolenia na prowadzenie apteki.

Dyżury bez konsultacji z samorządem…

Projekt ponownie przyznaje kompetencje wyznaczania aptek pełniących dyżury zarządowi powiatu, niestety wyłącza konieczność prowadzenia konsultacji z podmiotami najbardziej zainteresowanymi, tj. włodarzami gmin, a zwłaszcza z samorządem zawodowym farmaceutów.

Jednocześnie projekt nie określa precyzyjnych kryteriów jakimi ma się kierować zarząd wyznaczając apteki pełniące dyżury. Tak (nie)ustalone kryteria umożliwiają wskazywanie aptek pełniących dyżury w sposób dowolny, co niewątpliwie utrudni przedsiębiorcom możliwość zaskarżania uchwał. Prawdopodobieństwo zaskarżenia uchwały bez wątpienia zostanie zwiększone, w przypadku zmniejszenia liczebności zatrudnionych w aptece farmaceutów, co może zachęcić przedsiębiorców do ograniczenia liczby zatrudnionych, celem uwolnienia się od obowiązku pełnienia dyżurów.

Autorzy:

Tomasz Podhajny
Radca prawny

Witold Ziemniak-Mossakowski
Aplikant radcowski