Zmiany w zakresie wystawiania recept przez farmaceutów, wprowadzone ustawą z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. 2020, poz. 567) polegają na umożliwieniu wystawiania przez farmaceutę posiadającego prawo wykonywania zawodu recepty dla siebie, zwanej „receptą pro auctore”, dla małżonka, osoby pozostającej we wspólnym pożyciu, krewnych lub powinowatych w linii prostej, a w linii bocznej do stopnia pokrewieństwa między dziećmi rodzeństwa osoby wystawiającej, zwaną „receptą pro familiae” oraz recepty farmaceutycznej w przypadku zagrożenia zdrowia pacjenta, a nie jak dotychczas wyłącznie w przypadku nagłego zagrożenia zdrowia. Powyższe znajduje odzwierciedlenie w art. 96 ust. 4 PFarm.

Z uzasadnienia do projektu ustawy wynika cel wprowadzenia zmian: w celu zabezpieczenia pacjentów, proponuje się zmiany korzystne dla nich i dla farmaceutów – zawarte w art. 5 pkt 7 i 8, które umożliwią wystawianie tzw. recepty farmaceutycznej zawsze w przypadku zagrożenia życia lub zdrowia pacjenta (a nie tylko nagłego – jak obecnie) oraz recepty pro auctore i pro familiae.

Recepta farmaceutyczna jako „świadczenie zdrowotne”

Ordynację leku przez farmaceutę należy ocenić jako „świadczenie zdrowotne” o którym mowa w art. 5 pkt 40 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U.2020, poz. 1398 ze zm.), dalej u.s.o.z.: „działanie służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działanie medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich udzielania. Recepta wystawiona przez farmaceutę jest realizowana z odpłatnością 100%. Uprawnienie do wystawiania recepty farmaceutycznej zostało więc zawężone do możliwości wydania jedynie leków pełnopłatnych, z odpłatnością 100%, z wyjątkiem recept wystawionych pro auctore albo pro familiae (czytaj również:Recepta farmaceutyczna, pro auctore, pro familiae – podsumowanie). Ustawodawca nie przewidział możliwości wystawienia takiej recepty w sposób umożliwiający pacjentowi skorzystanie z prawa do refundacji.

Przywołując przepisy ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, ustawy o działalności leczniczej oraz ustawy o prawach pacjenta, w sytuacji zagrożenia życia nie można pacjentowi odmówić udzielenia świadczenia opieki zdrowotnej.

Art. 15 ustawy o działalności leczniczej określa, że podmiot leczniczy nie może odmówić udzielenia świadczenia zdrowotnego osobie, która potrzebuje natychmiastowego udzielenia takiego świadczenia ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia. W stanach nagłych świadczenia opieki zdrowotnej są udzielane świadczeniobiorcy niezwłocznie. Natomiast art. 19 u.s.o.z. uprawnia do niezwłocznego udzielenia świadczeń opieki zdrowotnej w stanach nagłych.

W aktualnym stanie prawnym dopuszczającym wystawienie recepty farmaceutycznej odpadła przesłanka „nagłości” a wiążąca jest wyłącznie przesłanka „zagrożenia zdrowia”.

Definicja stanu nagłego zagrożenia zdrowotnego wyrażona jest w art. 3 ust. 8 ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym i definiowana jako „stan polegający na nagłym lub przewidywanym w krótkim czasie pojawieniu się objawów pogarszania zdrowia, którego bezpośrednim następstwem może być poważne uszkodzenie funkcji organizmu lub uszkodzenie ciała lub utrata życia, wymagający podjęcia natychmiastowych medycznych czynności ratunkowych i leczenia”.

W tym miejscu należy przywołać uregulowanie określające zasady finansowania świadczeń opieki zdrowotnej w warunkach zagrożenia życia przez świadczeniodawcę nieposiadającego umowy z NFZ, zawarte w art. 19 u.s.o.z.

W przypadku gdy świadczenia opieki zdrowotnej w stanie nagłym są udzielane przez świadczeniodawcę, który nie zawarł umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, świadczeniobiorca ma prawo do tych świadczeń w niezbędnym zakresie. W przypadkach udzielania świadczeń w trybie nagłym osobom nieubezpieczonym (nieuprawnionym) podmiotem zobowiązanym do zapłaty jest Fundusz. Istnieje możliwość dochodzenia na drodze sądowej roszczeń o zapłatę za świadczenia w trybie nagłym. Warunkiem jest uprzednie złożenie wniosku o wypłatę wynagrodzenia do Funduszu.