W ubiegłym roku Narodowy Fundusz Zdrowa wydał na refundację leków recepturowych wykonywanych w aptekach… 548 378 889,90. Po raz pierwszy w historii kwota ta przekroczyła granicę połowy miliarda.
Leki recepturowe kosztują NFZ coraz więcej. W ubiegły roku koszt ich refundacji po raz pierwszy przekroczył kwotę pół miliarda złotych (fot. Shutterstock)
Narodowy Fundusz Zdrowia opublikował niedawno raport refundacyjny zawierający informacje o wielkości kwoty refundacji konkretnych leków za okres styczeń-grudzień 2022 r. Wśród danych znalazła się także kwota refundacji, jaką NFZ przeznacza na leki recepturowe.
Z raportu wynika, że w 2022 roku NFZ wydał na refundację leków wykonywanych w aptekach 548 378 889,90 zł. To najwyższa kwota refundacji receptury zanotowana od 12 lat i wyższa o ponad 80 mln zł więcej niż rok wcześniej (wzrost o 14%). Przypomnijmy, że w roku 2021 Narodowy Fundusz Zdrowia za leki recepturowe zapłacił 463 179 571,14 zł. W minionym roku po raz pierwszy w historii kwota refundacji receptury aptecznej przekroczyła pół miliarda złotych (czytaj również: Refundacja leków recepturowych – kolejny rekord pobity).
Przypomnijmy, że wysokość refundacji leków recepturowych od lat nieustannie rośnie. Wyjątkiem pod tym względem był jedynie rok 2020. Wtedy wydatki NFZ na recepturę okazały się niższe niż w roku poprzednim. Było to spowodowane przede wszystkim pandemią COVID-19. Okazuje się, że w 2021 roku sytuacja wróciła do poprzedniego stanu i kwota refundacji leków recepturowych po raz kolejny pobiła rekord. Rok 2022 potwierdza ten trend (czytaj więcej: Pandemia odbiła się na recepturze. Apteki wykonały prawie 30% mniej leków…).
Największe wzrosty
Pod względem wartości refundacji rynek leków recepturowych rośnie znacznie szybciej niż rynek pozostałych leków. W 2019 r. wartość refundacji leków recepturowych wyniosła 454 mln zł. Względem 2015 r. wartość ta wzrosła o 73%, podczas gdy wartość refundacji leków ogółem wzrosła o 18%. Na poziomie wybranych województw, zaobserwowano niemal dwukrotny wzrost refundacji w tych latach. Jednocześnie obserwowany jest spadek liczby realizowanych recept na te leki, co w efekcie przekłada się na 2,5-krotny wzrost średniej wartość refundacji recepty z 65 zł w 2015 r. do 140 zł w 2019 r (czytaj również: Ministerstwo chce uregulować marże leków recepturowych i wprowadzić limit).
– Jedną z potencjalnych przyczyn takiego zjawiska jest sposób refundacji leków recepturowych, który nie zawiera w sobie żadnego mechanizmu kontrolującego maksymalną cenę leku. Biorąc pod uwagę dynamiczny wzrost refundacji oraz obecny mechanizm finansowania leków recepturowych, zasadnym jest podjęcie działań mających na celu wprowadzenie mechanizmów limitujących cenę leku – twierdzi Ministerstwo Zdrowia.
Leki recepturowe pod lupą NFZ
Pod koniec 2020 roku Narodowy Fundusz Zdrowia przygotował raport dotyczący leków recepturowych w Polsce. Jedną z przyczyn jego przygotowania jest właśnie dynamiczny wzrost refundacji oraz obecny mechanizm finansowania leków recepturowych. Zdaniem autorów raportu wydaje się koniecznym podjęcie działań mających na celu wprowadzenie mechanizmów limitujących cenę leku. Raport wskazywał też na konieczność współpracy z organami administracji skarbowej, w celu identyfikacji przypadków intencjonalnego zawyżania kosztów przyrządzania leków, prowadzącego do uzyskania nienależnej kwoty refundacji, również w kontekście potencjalnych wykroczeń skarbowych (czytaj również: Raport NFZ o lekach recepturowych. Istnieje zmowa na rynku?).
– Przeprowadzone analizy wskazują, że stale rosnący koszt wykonania leku recepturowego wynika ze wzrostu cen surowców farmaceutycznych. Wydaje się, że obserwowane zjawisko powinno być zbadane pod kątem możliwości występowania mechanizmów o charakterze zmowy cenowej pomiędzy uczestnikami rynku. W tym zakresie wskazane jest rozpoczęcie współpracy z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów – można było przeczytać w raporcie.
Obszar leków recepturowych jest przedmiotem szczegółowej kontroli Narodowego Funduszu Zdrowia. W wyniku jednej z nich w ubiegłym roku na wrocławską aptekę nałożono skutki finansowe w wysokości 3 413 725,56 zł. Kontrola dotyczyła ordynacji leków ze składnikiem Argentum. Sprawę bada też wrocławska prokuratura, sprawdzają czy nie doszło do wyłudzenia z Narodowego Funduszu Zdrowia. Lekarz miał wystawić 160 recept na „maść ze srebrem”, które trafiały do jednej apteki. Jedno opakowanie kosztowało 30 000 zł (czytaj więcej: (czytaj również: 30 000 zł za „maść ze srebrem” wykonaną w aptece? Sprawą zajmuje się prokuratura…).
Istotne, że niepełnosprawność odnosi się do stanu zdrowia o charakterze fizycznym oraz psychicznym. Natomiast ograniczenia wynikające z niepełnosprawności wpływają na codzienne funkcjonowanie jednostki w zakresie dysfunkcji fizycznych i czynnościowych organizmu, a także życia społecznego, gdzie zaburzone jest pełnienie określonych ról. Ponadto, z niepełnosprawności wynikają ograniczenia o charakterze psychologicznym, związanych z utratą podmiotowego traktowania oraz samodzielności w podejmowaniu decyzji dotyczących życia codziennego.
Codziennie w aptece farmaceuci spotykają się z osobami z niepełnosprawnościami (OzN), które wymagają szczególnego podejścia – pod względem fizycznym, społecznym oraz psychologicznym. Pamiętając o tym, że każdy pacjent wymaga indywidualnego podejścia, farmaceuci powinni być szczególnie wrażliwi na ich potrzeby oraz wymagania i wykazywać się wysokim poziomem empatii oraz zrozumienia dla pacjenta z niepełnosprawnością, aby zapewnić mu jak najwyższą jakość opieki i wsparcia.
Trudności osób z niepełnosprawnością w aptece
Osoby z niepełnosprawnościami często mają problemy z komunikowaniem się – nadawaniem mowy oraz jej rozumieniem, co wpływa na trudności w zrozumieniu instrukcji dotyczących zamawiania i przyjmowania leków. Wskazanymi trudnościami może być brak wglądu w swój stan zdrowia, co skutkuje problemami w komunikowaniu potrzeb oraz zrozumieniu własnych ograniczeń o charakterze psychoruchowym. Efektem nakładających się problemów jest rezygnacja z wykupowania leków oraz ich regularnego przyjmowania. Do takiej grupy zaliczamy pacjentów z zaburzeniami mowy, problemami słuchowymi, pacjentów po udarze oraz pacjentów z zaburzeniami neurologicznymi. Inną grupą pacjentów są osoby z trudnością w poruszaniu się. Mogą być to osoby niewidome czy z zaburzeniami ruchowymi oraz osoby poruszające się o kulach lub na wózkach inwalidzkich. Wskazane jest aby farmaceuci, i generalnie personel aptek, powinni być przygotowani do kontaktu z pacjentem z niepełnosprawnością w celu zapewnienia mu odpowiedniej opieki – uwzględniającej komfort fizyczny, społeczny oraz emocjonalny.
Indywidualne podejście
To jeden z najważniejszych aspektów w kontaktach z OzN – uwzględniający jej możliwości oraz potrzeby wynikające z niepełnosprawności. Szczególnie ważna jest tutaj cierpliwość, wyrozumiałość oraz gotowość do pomocy. Dlatego szczególnie istotną umiejętnością w pracy farmaceuty jest identyfikacja indywidualnych potrzeb pacjenta w celu zapewnienia mu profesjonalnej opieki oraz wysokie umiejętności komunikacyjne. Istotą jest tutaj umiejętność aktywnego słuchania, czyli skupienie uwagi na tym, co mówi i o co pyta pacjent, akceptacja jego aktualnego stanu zdrowia oraz wynikającej z niej niepełnosprawności i trudności w poruszaniu się, komunikowaniu czy rozumieniu, stwarzanie przestrzeni do zadawania pytań czy wyrażenia obaw i wątpliwości związanych z farmakoterapią, a także podążanie za pacjentem, czyli sygnalizowanie, że rozumiemy, co pacjent chce nam przekazać oraz proponowanie rozwiązań w leczeniu, uwzględniających ograniczenia psychoruchowe pacjenta. Ponadto umiejętności komunikacyjne farmaceuty powinny obejmować skuteczne radzenie sobie ze stresem własnym oraz pacjenta. Umiejętności te podnoszą jakość obsługi oraz pozwalają stworzyć bezpieczną przestrzeń do komunikacji między farmaceutą, a pacjentem. Dlatego już w trakcie studiów zajęcia z psychologii komunikacji oraz zarządzania emocjami powinny stanowić podstawę kształcenia przyszłych farmaceutów.
Pacjent niewidomy i niedowidzący
Pacjentów należących do tej grupy można wesprzeć poprzez czytanie etykiet leków, opisanie ich dawkowania oraz szczególnych instrukcji ich zażywania, a także pomagając przy ich zamawianiu. Farmaceuta może także zaproponować alternatywne postaci leków, takie jak tabletki o wyraźnej strukturze lub leki w płynie z etykietami w reliefie.
Pacjent z trudnościami w poruszaniu się
Osoby na wózkach inwalidzkich lub z innymi niepełnosprawnościami ruchowymi mogą mieć trudności z dostępem do półek z suplementami, popularnymi lekami bez recepty lub z poruszaniem się po aptece. Farmaceuci powinni zapewnić im wygodne miejsce do oczekiwania na swoją kolejkę lub obsłużyć ich w pierwszej kolejności, minimalizując lub eliminując dyskomfort oczekiwania i stania nieruchomo w jednej pozycji. Mogą również zaoferować dostawę leków bezpośrednio do domu pacjenta.
Pacjent z problemami poznawczymi
Farmaceuci powinni stosować jasne i zrozumiałe instrukcje dotyczące zażywania leków, używając prostych i łatwych do zrozumienia określeń. Pacjenci z niepełnosprawnościami mogą mieć trudności ze zrozumieniem bardziej skomplikowanych instrukcji, dlatego farmaceuci powinni upewnić się, że pacjent w pełni rozumie w jaki sposób zażywać i dawkować leki. – Można to zrobić prosząc go, aby powtórzył swoimi słowami instrukcje, które chwile wcześniej usłyszał od farmaceuty.
Pacjent z problemami emocjonalnymi
Pacjenci z niepełnosprawnościami często doświadczają problemów o charakterze emocjonalnym – na przykład wysokiego poziomu lęku i stresu związanego z obawami o swój stan zdrowia. W kontakcie z nimi farmaceuci powinni wykazać się empatią i zrozumieniem oraz wskazać na możliwość skorzystania ze wsparcia psychologicznego lub wizyty u lekarza psychiatry. To istotne z punktu widzenia rozszerzonej opieki farmaceutycznej, która wzmacnia rolę farmaceuty w systemie opieki zdrowotnej. Dzięki temu współpraca pomiędzy nim, lekarzem i pacjentem ulegnie umocnieniu. Biorąc pod uwagę częste nakładanie się objawów somatycznych i psychosomatycznych u OzN, poszerzona opieka farmaceutyczna umożliwi wyższą jakość obsługi pacjenta w postaci lepszej diagnostyki różnicowej problemów o charakterze emocjonalnym oraz umożliwi pacjentom szybsze dotarcie do specjalisty w celu wdrożenia ewentualnego leczenia psychiatrycznego lub poradnictwa psychologicznego.
Podsumowanie
Farmaceuta odgrywa istotną rolę w zapewnieniu wysokiej jakości opieki farmaceutycznej dla pacjentów z niepełnosprawnościami, którzy mają trudności na poszczególnych etapach zakupu leków – od momentu ich zamówienia, przez problemy w komunikacji dotyczące rodzaju przyjmowanych leków i ich dawkowania, po problemy w dotarciu do apteki oraz sprawnym poruszaniu się po niej. Wszystkie te aspekty stanowią problemy o podłożu psychologicznym, które mogą wpłynąć na niechęć do odwiedzania apteki oraz w konsekwencji wpłynąć na zaburzenie lub zaniechanie farmakoterapii. Mając to na uwadze, farmaceuci powinni wykazywać wysoki poziom empatii wobec tej grupy pacjentów, a w kontakcie z nimi wykazać się wysokim poziomem komunikacji, uwzględniającym zindywidualizowane potrzeby oraz wymagania każdego pacjenta.
dr n. społ Milena Marczak
Gedeon Richter Plc., z siedzibą w Budapeszcie, jest jedną z największych firm farmaceutycznych w Europie Środkowo-Wschodniej, coraz prężniej rozwijającą swoją działalność na rynkach Europy Zachodniej, w Chinach i Ameryce Łacińskiej. Wachlarz produktów firmy Richter obejmuje wiele ważnych obszarów terapeutycznych, m.in. ginekologię, ośrodkowy układ nerwowy oraz układ sercowo-naczyniowy. Posiadając największe centrum badawczo-rozwojowe w Europie Środkowo- Wschodniej, spółka Richter koncentruje swoje badania nad lekami oryginalnymi w dziedzinie chorób ośrodkowego układu nerwowego. Za sprawą swojego powszechnie uznanego doświadczenia w dziedzinie chemii steroidów firma Richter odgrywa na świecie znaczącą rolę w zakresie zdrowia kobiet. Aktywnie angażuje się również w rozwój produktów biopodobnych.
Literatura
Bąbelek T. (2009). Wskazania WHO do sprawowania opieki farmaceutycznej, Aptekarz Polski. Pismo Naczelnej Izby Aptekarskiej, 31(9e), 23–25.
Kaczan, D. (2019). Świadczenie usług farmaceutycznych jako udzielanie świadczeń zdrowotnych, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 81(4), 151–163.
Łazowski J. (2005). Podstawy opieki farmaceutycznej w teorii i praktyce aptecznej, Farmapress, Warszawa.
Mełgieś, K. (2021). Prawne determinanty funkcjonowania aptek ogólnodostępnych a bezpieczeństwo pacjenta, Roczniki Nauk Prawnych, 31(2), 43–60.
Mełgieś, K.,, Miaskowska-Daszkiewicz, K. (2017). Zdrowie ludzkie jako wartość determinująca zadania administracji publicznej [w:] Aksjologia prawa administracyjnego, red. Zimmermann, J., Warszawa, Tom 1, 257–272.
Mikołajczyk, A., Biuro RPO. (2020). Dostępność usług opieki zdrowotnej dla osób z niepełnosprawnościami – analiza i zalecenia. Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa.
Szalonka K. (2011), Opieka farmaceutyczna w ochronie zdrowia Polaków, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Waszyk-Nowaczyk, M., Simon, M. (2009). Znaczenie porady farmaceuty w procesie samoleczenia się pacjentów, Farmacja Polska, 65(11), 772–774.
Żak, K. (2017). Implementacja programu opieki farmaceutycznej w aptece ogólnodostępnej — dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych, Ekonomia-Wroclaw Economic Review, 23(1), 83–103.
Welcome, {{name}}!As a starting point we recommend new members discover the following features that are now unlocked for you:
1 Visit and Edit you profile - HEREAdd a bio, upload an avatar, update your password
Zaloguj się na kontow grupie farmacja.netSorry, login failed. Incorrect email, and/or password.Nie masz konta? Zarejestruj sięNie pamiętasz hasła? Możesz je przypomnieć
Nie pamiętasz hasła do konta?Podaj poniżej adres e-mail bądź nazwę użytkownika aby wysłać instrukcję resetowania hasła do konta.Sorry, login failed. Incorrect email, and/or password.Nie masz konta? Zarejestruj sięMasz login i hasło? Zaloguj się
Jak oceniasz artykuł?
Twoja ocena: Jeszcze nie oceniłeś/aś artykułuUdostępnij tekst w mediach społecznościowych
0 komentarzy - napisz pierwszy Komentujesz jako gość [zaloguj się lub zarejestruj]